MALBORK - Zamek Krzyżacki z XIII w.(woj.pomorskie)

Panorama zamku zza Nogatu.

Rycerze Zakonu Szpitala Najświętszej Panny Marii Domu Niemieckiego w Jerozolimie, zwani w Polsce Krzyżakami, sprowadzeni zostali na Pomorze przez księcia Konrada Mazowieckiego w 1230 roku. Ich zadaniem miała być ochrona granic księstwa mazowieckiego przed najazdami plemion pruskich oraz szerzenie chrześcijaństwa na terenie Pomorza Wschodniego, zamieszkanego wówczas przez pogańskie ludy bałtyjskie. Tymczasem Zakon dążył przede wszystkim do zagarnięcia ziem pruskich dla siebie i stworzenia na ich obszarze własnej organizacji państwowej.

Około roku 1275 po przygotowaniu wzgórza nad Nogatem Krzyżacy przystąpili do wznoszenia zamku. Składał się z trzech skrzydeł wokół dziedzińca, od wschodu zamkniętego murem kurtynowym. Najpierw ukończono skrzydło północne z kaplicą NMP, dormitorium, kapitularzem i archiwum. W skrzydle zachodnim było mieszkanie komtura i kuchnia, a w południowym refektarz i dormitoria. Wokół dziedzińca powstały krużganki a sam zamek otaczała fosa i dodatkowy mur oraz  zbudowano gdanisko. Powstało również podzamcze z własnym systemem obronnym.

W 1309 roku przeniesiono główną siedzibę zakonu z Wenecji do Malborka i rozbudowano zamek konwentualny, nazwany Zamkiem Wysokim. Wzniesiono skrzydło wschodnie z dormitoriami i przebudowano kapitularz. Na przedzamczu (Zamek Średni) powstała nowa zabudowa.W skrzydle zachodnim była rezydencja wielkich mistrzów połączona z kaplicą św. Katarzyny. Potem powstał Wielki Refektarz. W części północnej umieszczono infirmerię i pomieszczenie wielkiego komtura. Pośrodku budynku był wjazd wzmocniony wieżą bramną. 

Północne skrzydło Zamku Średniego z główną bramą wjazdową na dziedziniec.

Skrzydło wschodnie przeznaczono dla gości, a w XIV wieku dobudowano kaplicę św.Bartłomieja. Podczas przebudowy powstała trzecia część warowni - Zamek Niski, o charakterze gospodarczym. Podzamcze otoczono murami z basztami. Wjazd prowadził przez bramę z basztami Podskarbiego oraz Wójtowską. Druga droga wiodła przez Bramę św. Wawrzyńca.Wraz ze wzrostem znaczenia i zamożności Krzyżaków przez cały XIV wiek zamek był powiększany. Kaplicę na Zamku Wysokim przebudowano w kościół NMP, obok stanęła wysoka dzwonnica, jednocześnie pełniąca rolę wieży wartowniczej. Pod prezbiterium powstała kaplica św. Anny, gdzie chowano największych dostojników zakonu. Zamek Wysoki przekształcono w czteroskrzydłową budowlę a wewnętrzny dziedziniec ze studnią otaczały krużganki.

Studnia na dziedzińcu Zamku Wysokiego.

W skrzydle zachodnim był skarbiec oraz mieszkania skarbnika i komtura. Skrzydła wschodnie południowe mieściły dormitoria i refektarz. Powiększono Pałac Wielkich Mistrzów i zbudowano Refektarz Zimowy. Potem wzniesiono wieżę mieszkalną z Refektarzem Letnim.

Letni Refektarz.

Krużganek we wschodnim skrzydle Zamku Średniego.

Wielka wagę Krzyżacy przywiązywali do fortyfikacji zamku. Podwójne, czasami potrójne mury, liczne baszty i głębokie obmurowane fosy, drewniany most strzeżony przez wieże Bramy Wodnej - wszystko to sprawiło, że na początku XV wieku był twierdzą nie do zdobycia.

 Baszty mostowe chroniące kiedyś wejścia na zamek z nieistniejącego już mostu nad Nogatem.

Wojna trzynastoletnia spowodowała trudności finansowe zakonu. Pozbawieni żołdu żołnierze zaciężni poddali zamek Kazimierzowi Jagiellończykowi. Obsadzony polska załogą był siedzibą starosty. W 1626 roku warownie zdobyły wojska szwedzkie, a do Polski wróciła w 1635 roku. Przystąpiono do odbudowy zniszczeń i dozbrojenia twierdzy. 

Strona wschodnia twierdzy.

Kolejne lata nie były pomyślne dla Malborka: pożar, potop szwedzki, zniszczenie i ograbienie zamku. Podjęte próby odbudowy nie przywróciły już warowni dawnej świetności. Po pierwszym rozbiorze zamek trafił w ręce Prusaków, którzy przekształcili go w koszary. Potem była tu manufaktura włókiennicza i magazyn zboża. Planowano nawet rozebranie warowni. Protesty niemieckich środowisk romantycznych zmieniły te plany i zaczęto pierwsze prace remontowe. Poważne zniszczenia nastąpiły podczas II wojny światowej. 

Dzięki wieloletnim pracom konserwatorskim przywrócono obiektowi dawna świetność i zamek wpisano na Światową Listę Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

... przy zachodzie słońca.

Zamek w Malborku stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych w kraju. Twierdza wznoszona była od XIII do XV wieku i przez 150 lat pełniła rolę głównej siedziby najwyższych władz państwa krzyżackiego. Na rozległy kompleks składają się Zamek Wysoki, Zamek Średni a także Przedzamcze, zwane również Zamkiem Niskim.
Malbork znajduje się ok. 47 km. na południowy wschód od Gdańska, na skrzyżowaniu dróg nr. 22 i 55.  Od roku 1961 gospodarzem zamku jest Muzeum Zamkowe w Malborku, które mieści się przy ulicy Starościńskiej 1.