niedziela, 14 stycznia 2018

BARANÓW SANDOMIERSKI - Zamek renesansowy z XVI w.(woj.podkarpackie. pow.tarnobrzeski)





Zamek został wzniesiony pod koniec XVI wieku, dokładnie w 1583 roku z inicjatywy starosty Rafała Leszczyńskiego w miejscu średniowiecznego, obronnego dworu rycerskiego. Do formy renesansowej doprowadził obiekt kolejny z rodu Andrzej Leszczyński w latach 1591- 1603. Około roku 1620 wokół zamku powstały nowoczesne fortyfikacje bastionowe, będące wówczas jednymi z największych w Polsce. Z okresu Leszczyńskich pochodzą również bogate sztukaterie, będące ozdobą baszty północno - wschodniej. Po Leszczyńskich zaś, zamkiem władali Wiśniowieccy, a następnie Lubomirscy. Józef Karol Lubomirski wzbogacił budowlę o elementy barokowe a prace powierzono Tylmanowi z Gameren. Pod koniec XVIII wieku obiekt przeszedł w ręce Krasickich, którzy odnowili go i utworzyli bogatą bibliotekę, zniszczoną wraz z całym budynkiem podczas pożaru w roku 1849. Również zlikwidowali fortyfikacje bastionowe, splantowano przedzamcze i włączono je w obręb parku. Po raz wtóry ogień wybuchł na zamku w roku 1898 i choć Dolańscy, ówcześni właściciele Baranowa, odbudowali obiekt, nie przetrwał on jednak II wojny światowej i okupacji sowieckiej. Odbudowy zamku po wojnie podjęło się Ministerstwo Przemysłu Chemicznego. 
Od roku 1997 Zespołem Zamkowo - Parkowym zarządza Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie.


Widok zamku od południowego - wschodu.

Baranowska warownia powstała z cegły, z dodatkiem kamienia, czerwonego piaskowca i wapienia pińczowskiego do detali architektonicznych i elementów dekoracyjnych. Jest budowlą trzykondygnacyjną, wraz z piwnicami, założoną na planie prostokąta.Baszty wzbogacono hełmami, zaś całą elewację południową zwieńczono attyką, przechodzącą po bokach w dekoracyjne szczyty osłaniające dachy traktów wschodniego i zachodniego. Jedynie w elewacji zachodniej, założone między narożnymi basztami arkady, dźwigają pomieszczenia galerii obrazów, pochodzą z końca XVII wieku i wiążą się z przebudową zrealizowaną w oparciu o projekty Tylmana z Gameren.

Baszta północno - wschodnia oraz fontanna.


Naroża zdobią cztery okrągłe baszty, a środek elewacji frontowej akcentuje wysunięta prostokątna         wieża, mieszcząca w przyziemiu główną bramę wejściową.        

                                                      



Główny portal na elewacji frontowej.

Brama poprzez portal kamienny wprowadza nas, po kilkunastu stopniach na dziedziniec, którego poziom jest około 3 metry wyższy od poziomu otaczającego zamek terenu
Wewnętrzny, czworoboczny dziedziniec otoczony jest z trzech stron, z wyjątkiem północnej, dwukondygnacyjnymi arkadowymi krużgankami a w części południowej dwubiegową klatką schodową.


Korytarzyk prowadzący na dziedziniec.



Arkadowy dziedziniec zamku.





Kolumny krużganków parteru o jońskich kapitelach wsparte są na cokołach dekorowanych maszkaronami i dźwigają półkoliste łuki arkad.


                                                           

Klatka schodowa i krużganki piętra zabezpieczone są balustradą a pola między łukami arkad ozdobione są rozetami. Krzyżowe sklepienia i frontowe ściany krużganków zdobione są polichromią o motywach heraldycznych i geometrycznych, odsłoniętą i uczytelnioną w trakcie prowadzonych po połowie XX wieku prac konserwatorskich.



Fragment krużganków.

Wejścia z krużganków piętra ujęto manierystycznymi, bogato zdobionymi obramieniami. Na części z nich, w nadprożach, umieszczono tarcze z herbami Wieniawa i litery A.D.L.P.B., wskazujące na Andrzeja z Leszna, od roku 1591 wojewodę brzesko - kujawskiego jako ich fundatora. Natomiast z dwóch stron tarczy przychylają się z kartuszowych zwojów pięknie i charakterystycznie modelowane smoki.




Krużganki parteru skrzydła południowego.
Krużganki I piętra skrzydła południowego.

Fragment polichromii na sklepieniu krużganka.



Poniższy dzwon stoi tuż przy bramie wejściowej do zamku i przykuwa wzrok swoimi detalami wykonania.




W ramach zwiedzania zamku umożliwione jest poznanie arkadowego dziedzińca zamku, historycznych wnętrz I piętra, secesyjnej kaplicy zamkowej oraz wystaw poświęconych historii zamku.
Baranów Sandomierski leży na skrzyżowaniu dróg 872 i 975 a sam zamek znajduje się przy ul: Zamkowej 20. 
Jako ciekawostkę dodam, że zamek wykorzystano w serialu Czarne Chmury oraz w filmach Barbara Radziwiłłówna oraz Klejnot Wolnego Sumienia.


sobota, 6 stycznia 2018

SADŁOWO - Relikty zamku z XIV w. (woj. kuj. - pomorskie, pow. rypiński )






Kopiec z ukrytymi reliktami zamku. Widok od południowego zachodu.

Moim ostatnim obiektem zamkowym, który postanowiłem odwiedzić w mijającym roku 2017, są mało znane relikty zamku we wsi Sadłowo. Na wizytę wybrałem ostatnie dni grudnia, gdyż  wtedy roślinność pozwala na swobodną eksplorację terenu. Do obiektu łatwo trafić, gdyż dojeżdżając do celu, po prawej stronie przy drodze, znajduje się tablica informująca, w którą stronę należy się udać, aby odnaleźć pozostałości zamku. Relikty ukryte są na kopcu ziemnym porośniętym drzewami i krzewami, w odległości około 80 metrów od drogi. Zamek w latach 1373 - 1384 wzniósł należący do dobrzyńskiego odłamu, zamożny ród Świnków. Fundatorem warowni był syn Adama Świnki - Piotr, sprawujący urząd kasztelana rypińskiego. Obiekt w Sadłowie był początkowo siedzibą możnowładczą, a po przejęciu jej przez następną rodzinę - Doliwów, rycerską. Zamek w swojej historii był dwukrotnie zdobywany i niszczony przez Zakon Krzyżacki. Niestety ostateczny kres warowni przyniósł potop szwedzki. Po tym zdarzeniu, próby odbudowy zamku już nie podjęto, co spowodowało, że ruiny stały się darmowym materiałem budowlanym dla okolicznych mieszkańców. Ostatecznego zniszczenia ruin dokonano jednak podczas prac drogowych, przeprowadzonych w latach 50- tych ubiegłego wieku, wykorzystując ruiny jako kamieniołom. Podejrzewam, że gdyby nie przebudowa drogi i bezmyślność ludzi, to moglibyśmy obecnie oglądać jeszcze ruiny zamkowe.






Poniżej zamieszczam rekonstrukcję zamku w średniowieczu (źródło: Leksykon Zamków w Polsce)



1. Dom Zamkowy


2. Budynek z przejazdem bramnym    

3. Budynki gospodarcze

4. Dziedziniec
       

  





Umiejscowiony na podmokłym, bagnistym terenie, składał się z dwuczłonowego założenia, z zachodzących na siebie czworoboków. W jego części południowej znajdował się dwukondygnacyjny dom zamkowy, natomiast w części północnej, wzdłuż kurtyn, znajdowały się budynki o funkcjach prawdopodobnie gospodarczych. W części północnej znajdował się również przejazd bramny, do którego wiódł drewniany most. Całość założenia zamkowego otoczona była murem obwodowym.










Mimo, iż niewiele już pozostało z zamku, to cieszę się, że mogłem osobiście zobaczyć i sfotografować relikty, zanim całkowicie pochłonie je przyroda. Szkoda tylko, że podczas badań archeologicznych w latach 90- tych ubiegłego stulecia, kiedy odsłonięto prawie cały zarys fundamentów murów obwodowych oraz budynków, nie postanowiono ich wyeksponować i zabezpieczyć jako trwałą ruinę.


Na północny wschód od kopca z reliktami zamku, widoczny jest  kościół św. Jana Chrzciciela z XVIII w.

Relikty zamku znajdują się między miejscowościami Rypin a  Świedziebnia. Pozostałości obiektu oddalone są od centrum Płocka o ok. 74 km.



Bibliografia

1. Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm - "LEKSYKON ZAMKÓW W POLSCE". Wydawnictwo "ARKADY" Warszawa 2010  

2..Agnieszka i Robert Sypkowie - "ZAMKI i WAROWNIE ZIEMI MAZOWIECKIEJ". Wydawnictwo "EGROS" Warszawa 2009