środa, 20 kwietnia 2022

CZARNE - Zamek krzyżacki prokuratorski z XIV w.(woj. pomorskie, pow. człuchowski)

 

W miejscu dawnego zamku znajduje się obecnie neogotycki pałac.


Niedużych rozmiarów zamek lub też dwór obronny w Czarnem powstawał w latach 1395-1403. Jego zadaniem było zapewniać bezpieczeństwo na terenach nadgranicznych z Pomorzem Zachodnim. Prawdopodobnie był siedzibą prokuratora, który nadzorował gospodarkę leśną oraz hodowlę trzody chlewnej. Prokurator podlegał bezpośrednio komturowi w Człuchowie. 





Warownia posiadała kształt nieregularnego wieloboku otoczonego murem obronnym. Założenie zamkowe posiadało dom zamkowy, bramę wjazdową w kurtynie wschodniej, do której wiódł most zwodzony oraz wieżę obronną w narożniku południowym. Dodatkowo zamek otoczony był nawodnioną fosą. Podczas drugiej wojny ze Szwecją  w latach 1655 - 1660 zamek wraz z miastem został zniszczony. W roku 1772 kiedy władze pruskie zaczęły sprawować rządy, obiekt niestety nadal ulegał dewastacji. W pierwszej połowie XIX wieku na polecenie władz pruskich zrujnowana budowla została rozebrana. Około roku 1850, w miejscu zniszczonej warowni został pobudowany neogotycki pałac. Niestety podczas jego budowy zostały zniszczone pozostałości średniowiecznej zabudowy.






 W miejscu dawnej siedziby krzyżackiej obecnie znajduje się Dom Pomocy Społecznej oraz Powiatowe Centrum Rehabilitacji i Terapii Zajęciowej. Obiekt jest chroniony i niestety nie ma możliwości wejścia na dawny teren warowni. Do chwili obecnej z zamku przetrwały jedynie z trzech stron fragmenty kamiennych murów obronnych, zarys cokołu wieży południowej i pozostałości fos. 
Pozostałości po zamku w Czarnem znajdują się na ulicy Zamkowej 19.



Bibliografia:

* Leksykon Zamków w Polsce. L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm. Wydawnictwo Arkady. 

poniedziałek, 18 kwietnia 2022

DARŁOWO - Zamek Książąt Pomorskich z XIV w. (woj. zachodniopomorskie, pow. sławieński)

 


Widok od północnego - wschodu.

Na podstawie badań archeologicznych i architektonicznych można stwierdzić, że powstanie zamku nastąpiło w II połowie XIV stulecia, podczas panowania księcia Bogusława V i Elżbiety, córki Kazimierza Wielkiego. Miejscem, które wyznaczono na budowę warowni była wyspa, którą kupił książę w roku 1352, po czym przez kolejne dwadzieścia lat sukcesywnie budowano na niej zamek. Obiekt pobudowany został na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 32 x34 metry, otoczonym murem obronnym zwieńczonym blankami z wewnętrznym dziedzińcem. Wjazd do zamku znajdował się od strony miasta i prowadził przez most na kanale młyńskim oraz podzamcze, do bramy w murze obronnym w skrzydle północnym. Brama posiadała strzelnice oraz ganek dla straży zamkowej. Zamkowe budynki umiejscowione były wzdłuż wschodniej oraz południowej linii murów. Na wschód od bramy północnej znajdował się trzykondygnacyjny budynek mieszkalny dla załogi zamku, który był połączony parterowo z dużą salą rycerską. Natomiast narożnik południowo wschodni zajmował dwupiętrowy budynek mieszkalny przeznaczony prawdopodobnie dla zarządcy książęcego. W południowym skrzydle zamku znajdowała się trójkondygnacyjna wieża obronna o wysokości 23 metrów z przejazdem bramnym w kierunku podzamcza gospodarczego. Do wieży przylegało skrzydło południowe, w którym parter zajmowała sala reprezentacyjna, a na pozostałych piętrach pomieszczenia mieszkalne rodziny książęcej. Na przestrzeni XV i XVI wieku zamek jako książęca rezydencja uległ wielokrotnym modernizacjom i rozbudowom. 


Widok od wschodu




Po śmierci ostatniego Gryfity, księcia Bogusława XIV, w roku 1653 Pomorze zostało przyłączone do Marchii Brandenburskiej, a w roku 1701 do Królestwa Pruskiego. Następnie zamek w roku 1654 został własnością sukcesorów brandenburskich, pełniąc funkcje administracyjno - gospodarcze. W latach 1679 - 80 warownia dwukrotnie poważnie ucierpiała z powodu pożaru wywołanego przez uderzenie pioruna. W I połowie XVIII stulecia podjęto próby odbudowy części zamku, niestety nie zwracając uwagi na zachowanie jego pierwotnych cech. W czasie wojen napoleońskich , w latach 1807 - 1808, w obiekcie urządzono lazaret dla żołnierzy francuskich. Poprzez nieodpowiednie użytkowanie i brak remontów, zamek uległ posuwającej się dewastacji co mogło doprowadzić na początku XIX stulecia do jego całkowitej rozbiórki. Na szczęście skończyło się tylko na rozbiórce najbardziej zniszczonych fragmentów warowni. Skrzydło zachodnie zamku zostało rozebrane do poziomu dziedzińca, zachowując gotyckie piwnice. Zostały rozebrane również górne kondygnacje budynku bramnego oraz budynku południowo - wschodniego, a także uległo zmianie zwieńczenie wieży. Około 1850 roku wnętrze skrzydła południowego zamku zostało przebudowane i zaadoptowane do pełnienia funkcji sądu i więzienia. Natomiast skrzydło wschodnie zostało przeznaczone na magazyn zbożowy. Dopiero w latach 1929 -1935 został przeprowadzony remont zamku, w którym miało mieć siedzibę muzeum. Niestety prace były prowadzone bez jakichkolwiek badań archeologicznych i architektonicznych, co spowodowało wiele nieścisłości adaptacyjnych. Rozpoczęcie działalności Muzeum Powiatowego w Darłowie datuje się na 1 lipca 1930 roku, nieprzerwalnie do marca roku 1945. Po zakończeniu wojny dnia 1 lipca 1945 roku w zamku zostało utworzone Muzeum Regionalne. Dopiero w latach 1971 - 1988 zamek w Darłowie przeszedł kapitalną odbudowę i rewaloryzację z uwzględnieniem źródeł ikonograficznych oraz wyników badań architektonicznych i archeologicznych, przeprowadzonych przed i w czasie remontu. Po trwających kilkanaście lat prac remontowych i konserwatorskich, muzeum znajdujące się w Zamku Książąt Pomorskich w Darłowie ponownie udostępniono zwiedzającym dnia 22 października 1988 roku. Muzeum posiada eksponaty rzemiosła artystycznego, etnografii pomorskiej, sztuki sakralnej oraz wyposażenia wnętrz. 


Wieża bramna od południa


Dwa poniższe zdjęcia przedstawiają przejazd bramny w wieży południowej. Widok od strony dziedzińca.





Na zdjęciu poniżej widoczny przejazd bramny w kurtynie północnej. Widok od strony dziedzińca.


Rzeźba znajdująca się w kurtynie północnej obok przejazdu bramnego przedstawia Króla Eryka I Pomorskiego





W piwnicach prezentowane są XVII i XVIII - wieczne narzędzia do wymierzania kar.


Łamanie na kole


Łoże Prokrustowe.



Zamek Książąt Pomorskich znajduje się na ulicy Zamkowej 4. Od Płocka oddalony jest o ok. 395 km.




Bibliografia:
* Leksykon Zamków w Polsce. L.Kajzer, S.Kołodziejski, J.Salm. Wydawnictwo Arkady.