PUŁTUSK - Zamek biskupi z XIV w.(woj.mazowieckie, pow.pułtuski)

Główny wjazd na zamek. Widok od północy.

Niewątpliwie najciekawszym miejscem w Pułtusku jest zamek usytuowany na wzgórzu, nad brzegiem Narwi.

Powstanie i rozwój zamku rozpoczyna się w połowie XIV wieku, kiedy stał się on rezydencją biskupów płockich i rolę tę utrzymał do końca XVIII wieku. Prawdopodobnie pierwszą murowaną siedzibę na terenie starszego grodu wzniósł biskup płocki Florian Laskary w XIV wieku, jednak została ona spalona w czasie litewskiego najazdu w drugiej połowie stulecia. Odbudowy podjął się biskup Paweł Giżycki, który wybrał zamek na swoją rezydencję.

Na wzgórze zamkowe, przez most, prowadzi brukowany trakt, wiodący do głównej bramy strzeżonej przez dwie baszty.

Do zamku prowadzi arkadowy most z początku XVII wieku, zbudowany przez biskupa Henryka Firleja. Również jego zasługą był ogród założony u podnóża budowli, sięgający aż do rzeki Narwi, gdzie dominują stare drzewa. Znajduję się tu również amfiteatr, a nad brzegiem działa stanica wodna z restauracją.

Amfiteatr u podnóża zamku.

Stanica wodna.

Na dziedzińcu zamkowym.

W XVI wieku a dokładnie w 1523 roku, biskup Rafał Leszczyński dokonał przebudowy warowni w stylu renesansowym. Prace kontynuowali jego następcy: biskupi Andrzej Krzycki oraz Piotr Myszkowski. Kolejni właściciele dodawali wciąż nowe elementy i wprowadzali dalsze zmiany, największe pod koniec XVIII stulecia, za czasów Krzysztofa Szembeka. Rozwój rezydencji biskupiej przerwał jednak "Potop szwedzki" podczas, którego zamek został zajęty i spalony. Dopiero dzięki staraniom biskupów Załuskim: Andrzeja Chryzostoma, Ludwika Bartłomieja oraz Andrzeja Stanisława Kostki zamek odzyskał dawny blask. W 1945 roku obiekt częściowo spłonął a po odbudowie został zaadoptowany na biura władz powiatowych. 27 lipca 1974 roku Rząd Polski przekazał dawny zamek biskupi wraz z przyległymi terenami na Dom Polonii.

Widok od południa.

 Wschodnie skrzydło zamku.

                                 
                                                           

Widok od północnego wschodu.

Dzisiejszy zamek w kształcie  podkowy, z usytuowanym pośrodku dziedzińcem, został odbudowany w stylu renesansowym i uroczyście otwarty w lipcu 1989 roku. Znajduje się w nim obecnie kompleks hotelowo konferencyjny noszący nazwę Domu Polonii. Zamek leży 60 km na północ od Warszawy, przy drodze krajowej nr.61 oraz wojewódzkiej nr.618. Warownia znajduje się w centrum przy ul. Rynek 39. Zamek możemy oglądać z zewnątrz. Zwiedzanie wnętrz jest niestety ograniczone ze względu na ich hotelowy charakter.                                                                  

MODEL - Ruiny dworu z XIX w. (woj.mazowieckie, pow.gostyniński, gm.Pacyna)

Ruiny murowanego dworu pochodzą z 1825 roku, który zbudowany został w stylu klasycystycznym dla rodziny Dembowskich. W okresie międzywojennym natomiast należał do rodziny Niewiarowskich. Po wojnie był użytkowany przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną imienia Przyjaźni Polsko – Koreańskiej, którą odwiedził sam przywódca Korei Północnej Kim Ir Sen.
Od strony ogrodu dwór posiadał ganek z ozdobną balustradą a cały obiekt otoczony był niewielkim parkiem pochodzącym z I połowy XIX wieku. Po roku 1989, po przemianach politycznych  spółdzielnia została zlikwidowana.

Widok od frontu ruin dworu.

Poniżej zamieszczam zdjęcie dworu w czasach jego świetności, kiedy jego właścicielem była Rolnicza Spółdzielnia Rolnicza (źródło -Zabytki Budownictwa Na Mazowszu Płockim)

Na elewacji frontowej widzimy centralnie umieszczony portyk, złożony z czterech kolumn toskańskich zwieńczonych trójkątnym szczytem.

Pozostałości fasady frontowej.

                                                                                                                         

Fragment elewacji od strony ogrodu.

   

Wewnętrzne ścianki działowe.

                                       
         

Pod całym budynkiem dworu znajduje się obszerna piwnica z wieloma pomieszczeniami. Jak widać na zdjęciu służy ona obecnie jako składowisko śmieci ... niestety.

Od czasu pożaru, który wybuchł w roku 1999, dwór pozostawał w stanie ruiny.
Niestety do chwili obecnej, pozostały jedynie niewielkie pozostałości  dworu, kilku zabudowań gospodarczo - przemysłowych oraz fragment zniszczonego parku dworskiego. Obecnie ruiny oraz tereny dworskie należą do osoby prywatnej, z którą miałem okazję rozmawiać.
Pozostałości po założeniu dworskim znajdują się przy drodze wojewódzkiej nr. 583 między miejscowościami Pacyna i Skrzeszewy.

OLSZTYN k.Częstochowy - Ruiny Zamku Królewskiego z XIV w. (woj.śląskie, pow.częstochowski)

Ruiny Zamku Górnego.

Ruiny zamku w Olsztynie koło Częstochowy zajmują rozległy obszar wapiennego wzgórza. Drewniany gród istniał w tym miejscu prawdopodobnie już w XI wieku. W XII wieku jednak spłonął, a na jego miejscu zbudowano nową drewnianą - murowaną warownię. Charakterystyczna wieża pochodzi właśnie z tej wcześniejszej zabudowy. Pierwsze historyczne wzmianki o murowanej warowni w tym miejscu pochodzą z 1306 roku. Nosiła ona jeszcze w tym czasie nazwę Przymiłowice, a jej właścicielem był biskup krakowski Jan Muskata. Za czasów panowania króla Kazimierza III Wielkiego zamek został znacznie rozbudowany i bardzo dobrze ufortyfikowany. Był pierwszą warownią wzniesioną na Jurze w całym systemie obronnym południowo - zachodnich granic państwa polskiego.



Poniżej umieszczam rekonstrukcję zamku z XVI w.(I.T. Kaczyńscy - Zamki w Polsce południowej)

Najstarszą częścią był zamek górny z okrągłą wieżą o wysokości 35 metrów i murami obronnymi. Wejście do baszty, a właściwie otwór wejściowy, znajdowało się na wysokości około 8 metrów. Wiodły do niego pomost i drewniany ganek połączony z trzypiętrowym budynkiem mieszkalnym. Położona niżej wieża mieszkalna łączyła się z labiryntem korytarzy i jaskiń, w których znajdowały się magazyny żywności i prochu.

Widoczne fragmenty muru obwodowego warowni.

Pierwszym znanym zarządcą warowni został Zdziśko de Olster. W 1370 roku król Ludwik Węgierski przekazał zamek, wraz z kilkoma okolicznymi warowniami, Władysławowi Opolczykowi, który ustanowił tu siedzibę starostwa. Po roku 1391 dzierżawcą zamku został Jan Odrowąż. Na początku XV wieku król Jagiełło przeznaczył ogromną sumę na modernizację zamku. Dokonywał jej przez kilka lat ówczesny zarządca Piotr Odrowąż - wnuk Jana. Była ona konieczna, gdyż na skutek usuwania się skał, zaczęły pękać mury. Na początku XVI wieku zamek został gruntownie przebudowany, w znacznym stopniu zatracił swój poprzedni gotycki wygląd, przekształcając się w renesansową rezydencję z zachowaniem jednak cech obronnych. Utworzono podzamcze, a całość otaczał gruby mur obwodowy. Od XIV do XVI wieku dojazd do zamku dolnego prowadził od strony południowej i południowo- wschodniej przez drewniany most zwodzony. W 1587 roku w czasie walk z wojskami austriackiego księcia Maksymiliana Habsburga  zamek został poważnie uszkodzony. Niestety brak funduszy uniemożliwił przeprowadzenie koniecznych prac naprawczych. W latach 1620 - 1630 dokonano częściowej rozbiórki murów, pogarszając tym samym jeszcze bardziej stan warowni. Podczas potopu szwedzkiego zamek, jak większość jurajskich warowni, został zdobyty, splądrowany i zniszczony zwłaszcza, że fortyfikacje były uszkodzone. Od tego czasu nikt go nie zamieszkiwał i popadał w ruinę. Nie podjęto prób jego odbudowy ze względu na bardzo wysokie koszty, kruszenie się skał oraz utratę walorów obronnych budowli na skutek rozwoju techniki wojennej, w szczególności artylerii. W XVIII wieku kilkakrotnie rozbierano części murów zamku, pozyskując w ten sposób materiał na okoliczne budowle i drogi. W latach 60. XX wieku przeprowadzono prace archeologiczne i konserwatorskie, które pozwoliły na odtworzenie zarysu warowni.

Baszta Starościńska (sołtysia)

Do chwili obecnej zachowały się fragmenty zamku górnego z cylindryczną wieżą i murami domów mieszkalnych, baszta Starościńska, na której w 2003 roku utworzono punkt widokowy, fragmenty murów budynków gospodarczych, częściowo także piwnice oraz odkryte w czasie badań archeologicznych fundamenty kuźnicy i ślady dymarek. 

Warownia znajduje się niedaleko drogi krajowej nr. 46. Ruiny zamku udostępnione są do zwiedzania za opłatą ale ...  jest możliwość  darmowego zwiedzania, przez wejście na teren ruin zza Baszty Sołtysiej :)                                                          

KOŁO - Ruiny Zamku Królewskiego z XIV w. (woj.wielkopolskie, pow.kolski)

Widok zamku od południowego wschodu.

Malownicze ruiny dawnego zamku królewskiego wzniesionego za panowania Kazimierza Wielkiego ok.
1362 roku znajdują się niedaleko miasta, na zachodnim brzegu Warty. Zadaniem warowni była ochrona środkowej Wielkopolski przed najgroźniejszym wówczas wrogiem Polski - zakonem krzyżackim. Przy budowie zamku wykorzystano naturalne warunki obronne. Twierdze zbudowano na sztucznym wzniesieniu w zakolu Warty, która w tym miejscu płynęła wówczas kilkoma odnogami, co powodowało, że przy wysokim stanie wód zamek praktycznie znajdował się na wyspie, chociaż prawdopodobnie otaczała go fosa.

Widok od południa.

Obiekt był typowym zamkiem nizinnym zbudowanym na planie prostokąta. Wokół warowni ciągnął się czworobok masywnych ceglanych murów posadowionych na kamiennym fundamencie. Mury były zwieńczone blankami ze strzelnicami, a wzdłuż nich biegł drewniany ganek dla straży. Zewnętrzną południowo - zachodnią linię murów dodatkowo wzmocniono skarpami i narożną masywną basztą.

Wysoka, potężna wieża, u podstawy kwadratowa a na wysokości ok.8 metrów przechodząca w cylindryczną, strzegła warowni od strony największego zagrożenia. Wjazd do zamku znajdował się od wschodu i miał dodatkowe zabezpieczenie w postaci przedbramia. 

Wieża główna.

Na obszernym dziedzińcu, wzdłuż muru obronnego od strony Warty wzniesiono budynki mieszkalne.W 1452 roku twierdza w Kole była miejscem spotkania króla Kazimierza Jagiellończyka z przedstawicielami Związku Jaszczurczego, na którym planowano wzniecenia buntu przeciw krzyżakom. Jednak w miarę malejącego zagrożenia ze strony zakonu krzyżackiego oraz zmiany w sposobie walki i coraz większego znaczenia artylerii w działaniach wojennych, zamek powoli zaczął tracić swoje militarne znaczenie. Będąc typową średniowieczną warownią nieprzystosowaną do użycia broni palnej, już pod koniec XVI wieku zaczął popadać w ruinę. Do zupełnego upadku przyczyniła się armia wroga podczas wojny polsko - szwedzkiej, która zniszczyła zamek. W latach 1696 - 1763 miejscowi bernardyni przekształcili warownię w klasztor, a później rozebrali część nadwyrężonych czasem murów zamkowych. U schyłku XVIII wieku opuszczona warownia była już tylko ruiną. Dopiero po II wojnie światowej zabytek został zabezpieczony jako trwała ruina.

Widok od południowego - zachodu.

Obecnie dawny zamek jest tylko malownicza ruiną. Zachowała się potężna wieża, oraz południowy odcinek murów obronnych ze skarpami oraz fragmenty przyziemia. Niszczycielskie działanie rzeki spowodowało, że z pozostałych murów zachowały się niewielkie fragmenty.

Zamek znajduje się po zachodniej stronie miasta, tuż za Wartą i prowadzi do niego droga "Zamkowa". 

Teren ruin warowni jest ogólnodostępny .

BĘDZIN - Zamek Królewski z XIV w. (woj.śląskie)

Widok od południowego - zachodu.

Zamek w Będzinie jest najdalej wysuniętą na zachód twierdzą na szlaku Orlich Gniazd. Już prawdopodobnie w XIII wieku wzniesiono tu pierwszy murowany element - okrągły stołp.

Murowany zamek, stojący na Wzgórzu Zamkowym na lewym brzegu Czarnej Przemszy, został zbudowany na miejscu wczesnośredniowiecznego gródka, zniszczonego w czasie najazdu tatarskiego w 1241 roku.

Poniżej zamieszczam rekonstrukcję zamku z XIV wieku.

Przekształcenie drewnianego dworu w murowaną warownię , której mury obronne łączyły się prawdopodobnie z miejskimi fortyfikacjami nastąpiło przypuszczalnie w pierwszej połowie XIV stulecia z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. Zamek był wówczas ważnym ogniwem systemu obronnego zachodniej granicy Polski przed najazdami od strony Śląska i Czech oraz czuwał nad bezpieczeństwem dróg handlowych. W połowie XIV wieku stanęła czworoboczna wieża, a wkrótce cały zespół otoczono podwójnym pierścieniem murów. Wjazd na zamek wiódł przez ufortyfikowaną bramę i Zamek Dolny, a wokół wykopano głęboką fosę.

Pozostałości murów obronnych po stronie zachodniej.

Po roku 1506 będzińska warownia przestała być domeną królewską. Kres świetności zamku przyniósł XVII wiek, gdy zniszczyły ją najpierw pożar w 1616 roku, a później wojska szwedzkie w 1655 roku. Zamek odbudowano w stylu gotyckim ale wnętrzom nadano już charakter rezydencji. Mimo przeznaczenia na siedzibę starosty, nie odzyskał już dawnego znaczenia, chociaż w 1683 roku gościł zdążającego pod Wiedeń króla Jana III Sobieskiego. Po rozbiorach Polski zamek opustoszał. Ponowne zainteresowanie wzbudził na początku XIX wieku, kiedy to Bank Polski chciał ulokować w nim Szkołę Akademiczno - Górniczą i w roku 1834 powierzył odbudowę twierdzy  włoskiemu  architektowi  Franciszkowi  Marii Lanci. Do gotyckiej bryły dodano elementy pseudogotyckiej architektury romantycznej oraz obniżono i ozdobiono krenelażem basztę. Niestety po odbudowie upadł pomysł przeznaczenia  zamku na szkołę. Przez kilka lat był tu dom modlitwy a następnie szpital. Potem warownię ponownie opuszczono.

Widok od południa.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości mieszkańcy Będzina założyli w 1928 roku Towarzystwo Opieki Nad Górą Zamkową z zamiarem odbudowania warowni. Po II wojnie światowej ponownie podjęto próby naprawy średniowiecznych umocnień, co udało się dopiero w latach 1952 -1956, które poprzedziły badania archeologiczne. Zamkowi nadano wówczas obecny wygląd i umieszczono w nim muzeum.

Gablota z militariami.

Imponującą budowlę z cylindryczną wieżą obronną i wieżą mieszkalną, otoczoną podwójnymi murami, suchą fosą i rozległym parkiem, zajmuje dzisiaj Muzeum Zagłębia z bogatą kolekcją broni białej i palnej oraz ciekawymi eksponatami dotyczącymi historii regionu. 

Główne wejście.

                                                 Poniższe zdjęcia przedstawiają międzymurze zamkowe.

                                                                                                                 

                                                                                       

                       

Okna neoromańskie w skrzydle południowym.

Mimo pseudogotyckich elementów architektury, zamek w Będzinie spodobał mi się, ze względu na swój specyficzny surowy wygląd, oraz że jest jednym z nielicznych obiektów w okolicy, które zachowały się w tak dobrym stanie. Ponadto na cylindrycznej wieży mieści się punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę Górnego Śląska.

Wstęp na wieżę i do Muzeum Zagłębia jest płatny. 
Zamek znajduje się w centrum miasta przy ulicy Zamkowej 1. 

SZCZYTNO - Pozostałości Zamku Krzyżackiego Prokuratorskiego z XIV w.(woj.warmińsko - mazurskie, pow.szczycieński)

Widok na pozostałości zamku od strony północno - zachodniej.

Zamek Krzyżacki w Szczytnie obecnie znajduje się w trwałej ruinie a umiejscowiony jest malowniczo na przesmyku między dwoma jeziorami: Domowym Dużym i Domowym Małym.

W głębi gmach ratusza z wieżą z 1938 r. 

W połowie XIV wieku Zakon wzniósł w tym naturalnie obronnym miejscu drewnianą strażnicę, której podstawowym zadaniem była obrona południowych krańców zdobytych terytoriów. Drewniana warownia spłonęła w roku 1370 podczas najazdu Litwinów pod wodzą księcia Kiejstuta, ale już w latach 1370 - 1380 Krzyżacy ją odbudowali, tylko już jako budowlę murowaną. Po roku 1525 i utworzeniu Prus Książęcych, w latach 1579- 1581 warownia została przebudowana na rezydencję książęcą. Niestety ta piękna budowla przetrwała jedynie dwa stulecia. Po wojnach szwedzkich podupadła i w końcu XVII w. została opuszczona a w roku 1715 władze wydały zgodę na jej rozbiórkę.

W roku 1939 pozostałości po zamkowej budowli zaadaptowano na Muzeum Regionalne a na terenie dawnego przedzamcza w 1938 roku wzniesiono nowy gmach ratusza z potężna wieżą.

Ratusz do chwili obecnej pełni swoją funkcję a w jego południowo - zachodnim skrzydle mieści się Muzeum Mazurskie. 
Ruiny zamku znajdują się tuż obok drogi krajowej nr.57 przy ul. Sienkiewicza 1.
Ciekawe umiejscowienie nad jeziorem, w centrum miasta, sprawiają, że ruiny zamku jak i muzeum są chętnie odwiedzanym miejscem przez turystów.

ŁĘCZYCA - Zamek Królewski z XIV w. (woj.łódzkie)

Na pierwszym planie widoczna wieża narożna z renesansową attyką.

Zamek królewski w Łęczycy zbudowany został w południowo - wschodniej granicy średniowiecznego miasta z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego w XIV wieku, przypuszczalnie w latach 1357 - 1370. W swoich murach gościł trzech polskich królów: Władysława Jagiełłę, Kazimierza Jagiellończyka i Zygmunta III Wazę.

Składał się pierwotnie z otoczonego wysokim murem obronnym z cegły,  prostokątnego dziedzińca z wieżą obronną w narożniku, wysokim budynkiem bramnym od strony miasta oraz wysokim budynkiem reprezentacyjno - administracyjnym od strony przeciwległej. Budynek mieszkalny oraz zabudowa gospodarcza zapewne były konstrukcji drewnianej lub z tzw. pruskiego muru.

"Dom Nowy" z przejazdem bramnym.

Na zamku zasiadał starosta łęczycki sprawujący władzę nad grodem i okolicą. W roku 1563 - 1564 kolejnym starostą łęczyckim został dyplomata i podskarbi króla Zygmunta Augusta Jan Lutomirski, który odnawia wieżę i mury obronne zamku, dom administracyjny zwanym wówczas Domem Starym oraz buduje Dom Nowy przy bramie.

                                                                                  

Podczas "potopu" szwedzkiego, wschodnia strona zamku zostaje zniszczona a zamek podupada. U schyłku XVIII wieku Prusacy włączają go do bastionowego systemu fortyfikacji miasta Łęczycy i wybijają w murze drogę działową niszcząc pozostałości średniowiecznego Domu Starego. Pozostawiają tylko z niego cząstkę na wprost bramy, zwaną prochownią.

Widok z wieży na dziedziniec zamkowy.

Prochownia.

                           

W XIX wieku zamek zostaje sprzedany na rozbiórkę. Częściowo został zabezpieczony przed wojną staraniem komitetu obywatelskiego. Zamek, który przed rokiem 1939 był niemal całkowita ruiną, został w dużej części odbudowany w latach 1964- 1975.                                                                                                                                                    

                                                                                                                                                                              

"Dom Nowy" od strony dziedzińca.

Obecnie zrekonstruowana budowla obejmuje budynek bramny, skrzydło mieszkalne, pełen obwód murów kurtynowych oraz wieżę główną zdobioną attyką oraz gmach prochowni z wykorzystaniem reliktów wcześniejszego budynku reprezentacyjnego zwanego Domem Starym.

Korytarzyk prowadzący na wieżę.

 Obecnie w zamku mieści się Muzeum, które istnieje od 1949 roku. Muzeum posiada w swoich zbiorach ponad 12 tysięcy przedmiotów związanych z przeszłością miasta i regionu łęczyckiego w zakresie archeologii, historii, etnografii, sztuki oraz przyrody.
Zamek w Łęczycy znajduje się ok. 65 km. od Płocka przy ul. Zamkowej 1, zaraz przy południowo- wschodnim narożniku rynku. Wstęp na dziedziniec zamkowy jest bezpłatny, natomiast do muzeum jak i na wieżę wejście jest płatne.