ŚWIECIE - Zamek Krzyżacki Komturski z XIII-XIV w.(woj.kuj.- pomorskie)

Widok od południa.

Zamek Krzyżacki w Świeciu zbudowany został w latach ok 1335 - 1350, a poprzedzała go z pewnością starsza budowla, stanowiąca od 1320 siedzibę komturstwa. Warownię wzniesiono z cegły na wysokiej kamiennej podmurówce, na planie kwadratu. Założenie składało się z zamku wysokiego i przedzamcza usytuowanego od strony zachodniej. W narożach wzniesiono 3 cylindryczne baszty oraz wieżę główną z charakterystycznym krenelażem z machikułami.

Widok od południowego zachodu.

Budynkiem głównym, reprezentacyjnym zamku było skrzydło północne, w którym znajdował się m.in. kapitularz oraz kaplica. Natomiast w skrzydle wschodnim prawdopodobnie znajdował się browar, dormitoria, zbrojownia oraz kuchnia. Nie ma śladów po fundamentach pozostałych skrzydeł, więc uważa się, że czworobok zamykał mur kurtynowy, o tej samej wysokości co budynki.

Zamek w tle...

Jako ciekawostkę dodam, że wieża główna zamku posiadająca prawie 35 metrów wysokości, jest najwyższą krzywą wieżą w Polsce, gdyż jej odchylenie od pionu wynosi 106 cm.

Wejście do wieży, widoczne na zdjęciu, znajdowało się w skrzydle północnym, 13 metrów nad poziomem ziemi.

Widok od południa.

Już w roku 1377 załoga warowni została wyposażona w broń palną, co świadczy o znaczeniu tego obiektu w krzyżackim systemie obronnym. Prawdziwy chrzest bojowy zamek przeszedł w 1410r., gdy Krzyżacy odparli polskie oblężenie. W latach 1549-1550 starosta Jerzy Konopacki przebudował zamek w stylu renesansowym. Niestety kres świetności warowni przyniosły wojny ze Szwecją. Zdewastowany przez Szwedów zamek był wykorzystywany jedynie już do celów mieszkalnych i magazynowych. Na początku XIX wieku miała się zacząć rozbiórka warowni, ale sprzeciwił się jej Fryderyk Wilhelm II, dzięki czemu obiekt został częściowo zrekonstruowany. Tuż przed końcem II wojny światowej pocisk artyleryjski uszkodził wieżę. Szkody zostały naprawione w latach 50 ubiegłego stulecia, ale zamek nadal pozostawał bez opieki. W latach 1970 - 1975 warownię poddano gruntownej konserwacji, i dopiero w roku 2002 zamek udostępniono zwiedzającym.

Widoczne skrzydło północne zamku.

Na zdjęciu poniżej widzimy dawną kaplicę, mieszczącą się w skrzydle północnym zamku, w której obecnie prezentowane są ekspozycje stałe m.in. machiny oblężnicze oraz kopie zbroi rycerskich.

Piwnice zamku.

Do chwili obecnej z zamku zachowało się odbudowane skrzydło północne z wieżą i basztą północno wschodnią, dolne partie pozostałych baszt, piwnice skrzydła wschodniego oraz fragmenty murów obwodowych.

Widok od południowego wschodu.

Baszta północno wschodnia.

Widok od wschodu.

Na poniższych zdjęciach widzimy pozostałości wieży południowo zachodniej.

 

Obecnie zamek jest pod opieką Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji. Zwiedzanie wnętrz zamkowych jest płatne, natomiast dziedziniec zamkowy jest ogólnodostępny.
Zamek znajduje się przy ulicy Zamkowej 1 i łatwo do niego trafić, gdyż prowadzą do niego tablice.

UNIEJÓW - Zamek Arcybiskupów Gnieźnieńskich z XIV w.(woj.łódzkie, pow.poddębicki)

Elewacja frontowa zamku.

Zamek w Uniejowie zbudowano w latach 1360 - 1365 z polecenia arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorii Skotnickiego na miejscu wcześniejszego założenia, zniszczonego w 1331 roku przez Krzyżaków. Warownia została wybudowana jako ogniwo kazimierzowskich twierdz granicznych, osłaniając dostęp do ziem polskich od północy przed Krzyżakami a od północnego zachodu przed Brandenburczykami.

Widok zamku od strony miasta.

Zamek został pobudowany z cegły, na podmurówce z kamieni polnych na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Wzdłuż murów zachodnich stanął budynek mieszkalny a na zewnątrz muru wschodniego wzniesiono wieżę - stołp. Wjazd do warowni prowadził przez zwodzony most nad rzeką. Otoczenie z pozostałych stron fosami i mokradłami czyniły go zamkiem trudnym do zdobycia.

Poniżej zamieszczam rekonstrukcję zamku w XV w. wg. J. Salma (źródło:Leksykon Zamków w Polsce)

   1. Wieża bramna

   2. Wieże mieszkalne

   3. Dom Główny

   4. Kaplica

   5. Dziedziniec

   6. Stołp

   7. Międzymurze                                                                                                                                                                 

    
   





W czasie wojny trzynastoletniej na zamku przechowywano skarbiec arcybiskupów gnieźnieńskich - m.in. relikwie św. Wojciecha, pastorały, lichtarze, monstrancje i kielichy. W połowie XV wieku przebudowano zamek w celu dostosowania go  do użycia broni palnej. Wzniesiono dwie baszty, które miały strzec budynku mieszkalnego. Pod koniec XV wieku Uniejów był sceną walk między rodzinami arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego i Mikołaja Kośmidera, które skończyły się zniszczeniem warowni. Dodatkowe zniszczenia zamku powstały podczas groźnego pożaru w 1525 roku. W XVI wieku dwór arcybiskupi został przeniesiony do zamku w Łowiczu, a Uniejów zaczął tracić na znaczeniu. 

Widok od południowego - wschodu.

Zamek przekształcono w renesansową rezydencję, zlikwidowano międzymurza, wzniesiono nowy budynek mieszkalny, wyrównano wysokości wszystkich skrzydeł a wjazd ozdobiono barokowym portalem. Niestety w  wyniku przebudowy zamek zatracił swoje walory obronne. W XVII wieku rezydencja ucierpiała podczas potopu szwedzkiego i rokoszu Lubomirskiego. Częściową restaurację niszczejącego zamku przeprowadzono w 1745 roku. Po drugim rozbiorze Polski dobra arcybiskupie przeszły na własność państwa pruskiego i część zamku zaadaptowano dla mieszkania dla dzierżawców. Po upadku Napoleona Uniejów wszedł w skład Królestwa Polskiego. W roku 1836 rząd carski podarował siedzibę generałowi Aleksandrowi Tollowi za zasługi, który wraz z rodziną zamieszkiwał tu do końca I wojny światowej. Nowy właściciel szybko przystąpił do remontu rezydencji. Do skrzydła zachodniego dobudowano taras a wokół zamku założono park krajobrazowy. Po I wojnie światowej warownia przeszła w ręce polskie, będąc w okresie międzywojennym prywatnym pensjonatem dla bogatych kuracjuszy, natomiast w czasie II wojny światowej pełnił funkcje magazynu. W latach 1956 - 1967 przeprowadzono konserwację zamku i urządzono w nim hotel, a wnętrza udostępniono zwiedzającym.

Na poniższym zdjęciu widzimy barokowy portal bramny, nad którym znajdujące się okna, posiadają jeszcze                                                                pozostałości widocznych gotyckich łuków.

Portal bramny. 

                              Poniższe cztery zdjęcia przedstawiają dziedziniec zamkowy oraz pozostałości kaplicy.

                                                                                                           


                                                                                                             
                                                                                                   

Elewacja zachodnia. Widok na dwie baszty mieszkalne od strony parku.

Widok z wieży.

Uniejów leży ok. 55 km. na północny zachód od Łodzi, przy drodze nr.72 i 473 a sam zamek znajduje się przy ul. Zamkowej. Obiekt można zwiedzać w ograniczonym zakresie, ze względu na jego hotelowy charakter, natomiast wstęp do parku i na dziedziniec jest wolny. Tuż obok zespołu zamkowo - parkowego znajduje się uzdrowisko termalne, w którym występują gorące (68 st.C) solanki lecznicze wydobywane z głębokości ponad 2 km, plaża z bezpiecznym placem zabaw dla dzieci oraz Kasztel Rycerski, którego największą atrakcją są Łaźnie Kasztelańskie.

NASIEGNIEWO - Dwór z XIX w.(woj.kuj.- pomorskie, pow.włocławski, gm.Fabianki)

Elewacja frontowa.

Drewniany dwór został wybudowany w połowie XIX stulecia dla rodziny Miączyńskich herbu Suchekomnaty. Podczas drugiej wojny światowej obiekt był zarządzany przez władze niemieckie. Po zakończeniu wojny, w roku 1949 Ministerstwo Rolnictwa odebrało majątek i utworzyło w nim Kombinat Ogrodnictwa i Hodowli Zwierząt Zarodowych. W czasach PRL-u obiekt został dostosowany do pełnienia funkcji mieszkaniowych i administracyjnych, przez co wnętrza dworu zostały przekształcone.

Elewacja frontowa budynku posiada obudowany przeszklony ganek zwieńczony trójkątnym szczytem, wspartym na czterech pseudokolumnach.

Wjazd do dworu oraz widoczne fragmenty ogrodzenia.

Na obiekt natknąłem się za miejscowością Szpetal Górny przy drodze wojewódzkiej nr. 562, jadąc z Włocławka do Płocka, po lewej stronie na niewielkim wzniesieniu. Niestety trudno go dostrzec, gdyż jest zasłonięty drzewami. Obecnie dwór jest nieużytkowany i niestety niszczeje...

DYBLIN - Dwór z XIX w.(woj.kuj. - pomorskie, pow.lipnowski, gm.Dobrzyń n.Wisłą)

 Widok od północnego wschodu.

Klasycystyczny dwór został wzniesiony w 1 połowie XIX wieku a dokładnie w 1825 r. przez ówczesnego właściciela majątku Leona Orłowskiego. Po II wojnie światowej majątek został przejęty przez Skarb Państwa, a pałac zaadaptowano na budynek szkolny. Dybliński dwór był skromną rezydencją, ale jego reprezentacyjną funkcję podkreślał imponujący portyk.

Fasada frontowa 

Dodatkowo był on flankowany z bliska dwoma drzewami i w perspektywie długiej alei dojazdowej budynek reprezentował się nie jak dwór, ale jak imponujący pałac. Klasycystyczna forma obiektu zachowała się tylko fragmentarycznie głównie w postaci fasady północnej.

Elewacje ogrodowa i boczne zostały przebudowane w 1967 r. w związku z adaptacją dworu na szkołę. W tym czasie gruntownie przekształcono układ wnętrz i jednocześnie elewację ogrodową pokryto nowym tynkiem, usuwając wszelki detal architektoniczny. 

Widok od północy.

Do chwili obecnej mieści się tu Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego. 
Dwór usytuowany jest przy drodze wojewódzkiej nr.562 między miejscowością Dobrzyń nad Wisłą a Włocławkiem.

SKRZESZEWY - Pałac z XIX w. (woj.mazowieckie, pow. gostyniński, gm.Pacyna)

Pałac w Skrzeszewach.

 
Pałac został wybudowany pod koniec XIX wieku dla ziemiańskiej rodziny Grzybowskich. Korpus obiektu występuje z dwoma ryzalitami oraz rotundami umieszczonymi na narożach. Między ryzalitami umieszczono dwukondygnacyjny portyk wgłębny, na parterze wsparty parą kolumn toskańskich dźwigających fryz, natomiast na poziomie piętra wsparty parą kolumn jońskich, które widać na poniższym zdjęciu. 

Wejście główne do pałacu.

Pałac pełni rolę domu dla przewlekle chorych już od ponad 50 lat. W swojej historii już trzykrotnie zmieniano profil zakładu. W 1945 roku, po rocznej wojennej tułaczce przywędrowały do Skrzeszew siostry z grupą 115 dzieci ze zburzonego w czasie Powstania Warszawskiego, zakładu wychowawczego w Warszawie. W 1956 roku zabrano dzieci, a Zakład przeznaczono na dom pomocy społecznej. Od 1990 roku dom przeznaczono na Zakład Opiekuńczo – Leczniczy Dla Dorosłych Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi i tę funkcję pełni do dnia dzisiejszego.
Zakład jako placówka opieki długoterminowej, udziela całodobowych świadczeń zdrowotnych, obejmujących swoim zakresem kontynuację leczenia farmakologicznego i dietetycznego, świadczenia pielęgnacyjno - opiekuńcze, rehabilitację, psychoterapię, terapię zajęciową, socjoterapię oraz terapię mowy.

                                                            

Poniżej widzimy neogotycką oficynę, w której narożu umieszczono trzykondygnacyjną, czworoboczną wieżę z wąskimi otworami okiennymi, którą wieńczą sterczyny w układzie schodkowym.

Neogotycka oficyna.

Brama wjazdowa z II połowy XIX w.

Niestety moje zwiedzanie zabytkowego zespołu pałacowo - parkowego trwało bardzo krótko, gdyż podczas zdjęć  "ostrzegł "mnie pracownik ośrodka przed niechęcią Sióstr do fotografowania obiektu. Jak zdążyłem zauważyć, Dom jak i park jest w dobrym i zadbanym stanie. 
Pałac znajduje się przy drodze wojewódzkiej nr. 583.

LUBIEŃ KUJAWSKI - Dwór z XVIII-XIX w.(woj.kuj. - pomorskie, pow.włocławski)

Fasada dworu.

Obecny klasycystyczny dwór pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku. Niestety brak jest informacji dotyczących pierwszych właścicieli obiektu. Pod koniec XVIII wieku dwór  był w posiadaniu rodziny Brzeskich, potem jeszcze wielokrotnie zmieniał właścicieli, z których ostatnimi była rodzina Wernerów. Po roku 1945 założenie dworskie przeszło na własność Skarbu Państwa i zostało zaadoptowane na Dom Dziecka. W latach 50-tych ubiegłego stulecia po przeprowadzonym gruntownym remoncie, obiekt przyjął nazwę Państwowego Domu Dziecka, która funkcjonowała do roku 1994. Obecnie placówka opiekuńczo - wychowawcza ponownie nosi nazwę Domu Dziecka i zarządza nią Starostwo Powiatowe we Włocławku.
Dwór znajduje się przy ulicy 1 go Maja 44.

ZABYTKI W PŁOCKU - Budynek dawnej poczty.

Naprzeciwko domu Władysława Broniewskiego znajduje się parterowy budynek z mieszkalnym poddaszem, którego początki istnienia datowane są podobno na XVII i XVIII wiek. To w nim  znajdowała się pierwsza siedziba płockiej poczty. Budynek pełnił swoje funkcje do roku 1829, kiedy to siedziba poczty została przeniesiona do nowo pobudowanego budynku przy skrzyżowaniu obecnych ulic Sienkiewicza i I Maja. Prawdopodobnie obiekt jest również najstarszym "Domem Pocztowym" na Mazowszu.

 Budynek znajduje się przy ulicy Kościuszki 13.

OPINOGÓRA GÓRNA - Pałacyk neogotycki z 1843 r.(woj.mazowieckie, pow.ciechanowski)

Widok od południowego zachodu.

Romantyczny pałacyk w Opinogórze powstał w latach 1828 - 1843 i był prezentem ślubnym generała Wincentego Krasińskiego dla swojego syna, poety Zygmunta Krasińskiego i jego żony Elizy Branickiej. Pałacyk opinogórski ze względu na swój wysmukły kształt wieży i blankowany mur przed podjazdem nadają mu charakter budowli obronnej i dlatego nazywany jest często "Zameczkiem". W 1894 roku obiekt został przekształcony i odnowiony przez architekta Józefa Hussa dla wnuka poety, Adama Krasińskiego. Obiekt restaurowany był jeszcze w roku 1912. Zniszczony w czasie I i II wojny światowej doczekał się ponownej restauracji w latach 1958 - 1960 oraz w latach 1973 - 1974. Od roku 1961 w pałacyku mieści się Muzeum Romantyzmu.

Widok od południowego wschodu.

Pałacyk jest budowlą parterową, wysoko podpiwniczoną, wzniesioną na planie prostokąta. Posiada czterokondygnacyjną ośmioboczną wieżę w narożniku południowo - zachodnim, z ostrołukowym portykiem w elewacji południowej oraz tarasem ograniczonym od południowego zachodu ceglanym murem oporowym z krenelażem. Elewacja frontowa znajduje się od południa, otwory okienne są ostrołukowe a w narożnikach: północno - wschodnim i północno - zachodnim, odznacza się wielobocznymi wieżyczkami sterczynowymi. Głównym akcentem kompozycji budowli jest jednak wieża zwieńczona pinaklami, pomiędzy którymi znajduje się żeliwna balustrada.

Widok elewacji wschodniej.

Portal wejściowy do Muzeum Romantyzmu.

Poniżej przedstawiam zdjęcia sal muzealnych, mieszczące się w pałacyku, w których znajdują się zbiory z historii rodu Krasińskich oraz zespołu pałacowego.

Na zdjęciach poniżej znajduje się sala, w której mieszczą się dwie biblioteczki z francuskim księgozbiorem, na których ustawione są świeczniki z postaciami amorków oraz  komplet mebli w stylu empire, który wypełnia salonik.

 

Natomiast zdjęcie poniżej przedstawia salonik, który był ulubionym pokojem Zygmunta. Znajduje się w nim jedyny zrekonstruowany na podstawie fragmentów kominek, na którym ustawiona jest rzeźba "Irydion" autorstwa H. Kuny a nad nią zawieszone jest lustro w srebrnej ramie. Również w tym pokoiku, kiedy chorował na oczy, zamurował w nim do połowy okno aby wypełnił go większy mrok. 

Przedstawione poniżej zdjęcie prezentuje pomieszczenie, które w przeszłości pełniło funkcję kaplicy. Na ścianie widzimy duży portret Zygmunta Krasińskiego, na którym poeta okryty jest czarną peleryną i stoi nad brzegiem wzburzonego morza spoglądając na mały statek zmagający się z żywiołem. 

Na tym zdjęciu widzimy salę, w której ekspozycja poświęcona jest najbliższej rodzinie Zygmunta Krasińskiego. W reprezentacyjnym miejscu, miedzy oknami znajduje się obraz przedstawiający jego żonę Elżbietę (Elizę) wraz z dziećmi: Władysławem, Zygmuntem i Marią.

Poniżej znajduje się popiersie z brązu Jana Kochanowskiego z roku 1980, autorstwa Mieczysława Weltera

Równocześnie z pałacykiem powstała parterowa neogotycka oficyna powiększona w roku 1894 i gruntownie przebudowana w 1940 roku, podczas której pozbawiono ją cech stylowych. W roku 1990 zrekonstruowaną oficynę dworską włączono do kompleksu muzealnego, obecnie posiada ona również ekspozycje.

Neogotycka oficyna.

Oprócz neogotyckiego pałacyku i oficyny znajduje się również dwór wzniesiony w latach 2006 - 2008 w oparciu o projekt Józefa Gałęzowskiego sprzed 100 lat. Obiekt zapewne stanął w miejscu, gdzie w średniowieczu stał dwór myśliwski książąt mazowieckich a potem siedziba starostów opinogórskich. Stary drewniany dwór starostów z upływem czasu przestał spełniać wymagania reprezentacyjne oraz będąc w złym stanie technicznym, został rozebrany na początku XX wieku.

Dwór z lat 2006 - 2008.

Pałacyk z upływem czasu awansował do roli głównej budowli rezydencjonalnej w Opinogórze. Pełen wdzięku opinogórski "zameczek" ma również szczególne znaczenie dla dziejów architektury polskiej XIX wieku. Była to całkowicie wzniesiona od podstaw siedziba neogotycka.

Widok ogólny pałacyku przed rokiem 1877 (źródło: tygodnik ilustrowany 1877)

Kompleks pałacowo - parkowy znajduje się na wschód od Ciechanowa, od Płocka oddalony jest o prawie 90 km. i mieści się przy ul: Zygmunta Krasińskiego 9. Wejście do Muzeum Romantyzmu jest płatne, natomiast do dużego krajobrazowego parku wstęp jest wolny.

Bibliografia:

* Pałace i Zamki w Polsce, Dawniej i dziś. Krystyna Stępińska. Krajowa Agencja Wydawnicza  Warszawa 1977.