MAŁA NIESZAWKA - Relikty Zamku Krzyżackiego Komturskiego (woj.kuj.- pomorskie, pow. toruński)

Pozostałości dawnej warowni krzyżackiej odwiedziłem wraz z kolegą w połowie marca 2017 roku. W tym dniu zaplanowaliśmy, że na Nasza trasa obejmie cztery miejsca z ruinami zamkowymi. Relikty warowni w Małej Nieszawce pozostawiliśmy sobie na deser i odwiedziliśmy je jako ostatnie. Wiedzieliśmy, że pozostałości zamku znajdują się na terenie prywatnym i dlatego udaliśmy się najpierw do gospodarzy o pozwolenie na eksplorację reliktów.

Właścicielką okazała się sympatyczna pani, jak dobrze pamiętam o

imieniu Genowefa, będąca już na emeryturze. Zanim poszliśmy zwiedzać, pani przyniosła na werandę wielką pamiątkową księgę i poprosiła o wpisanie się do niej. 

Wśród drzew i krzewów ukryte są pozostałości po zamku.

Aby zobaczyć relikty zamkowe należy kierować się w stronę

zalesionej kępy oddalonej o kilkadziesiąt metrów od gospodarstwa w/w.właścicielki. Wszystkim zainteresowanym

odwiedzeniem tego miejsca, polecam wybrać się podobnie 

jak my, wczesną wiosną, gdyż w okresie letnim miejsce jest mało przyjazne turystom.

Obecnie z dawnej warowni możemy zobaczyć jedynie pozostałości fundamentów oraz fragment muru obwodowego.

Fragment muru obwodowego.

Murowana warownia w Małej Nieszawce powstała w XIV wieku. Będąc nadgranicznym zamkiem posiadała liczną załogę oraz duże zapasy uzbrojenia i żywności. Obiekt na swoje usytuowanie, pozwalał na kontrolowanie żeglugi statków po Wiśle. Po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem zamek został przejęty przez wojska polskie. Niestety w roku 1411 po podpisaniu I pokoju toruńskiego obiekt powrócił w ręce zakonu. Na mocy traktatu mełneńskiego z września 1422 roku, zakon krzyżacki musiał opuścić enklawę kujawską i rozebrać warownię do połowy roku 1423, co uczynił jednak z rocznym opóźnieniem.

Zamek w Małej Nieszawce był założeniem trójczłonowym. Składał się z zamku właściwego czteroskrzydłowego i dwóch przedzamczy, usytuowanych po wschodniej i północnej stronie warowni. Obiekt otoczony parchamem i szeroką fosą został wzniesiony prawie na rzucie kwadratu, posiadał wymiary 35 x 35,7 m. Wjazd do zamku wiódł przez most od strony północnej. Budynek w skrzydle północnym posiadający pomieszczenia straży zamkowej zajmował tylko część kurtyny. Skrzydło południowe stanowiło siedzibę komtura, natomiast budynki w skrzydle wschodnim i zachodnim miały charakter gospodarczy. 

Pozostałości po warowni znajdują przy ulicy Wałowej 7. Od Płocka oddalone są ok.120 km.

Bibliografia:
* Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm - "LEKSYKON ZAMKÓW W POLSCE". Wydawnictwo "ARKADY" Warszawa 2010

NARZYM - Relikty zamku rycerskiego z XV / XVI w. (woj. warmińsko mazurskie, pow. działdowski )

Omawiana przeze mnie siedziba rycerska jest ciekawostką, gdyż należała do prywatnego właściciela - rycerza o imieniu  Menczel, a znajdowała się na terenie państwa krzyżackiego. A jak wiemy obowiązywał wtedy zakaz budowy prywatnych zamków. Możemy zatem stwierdzić, że na chwilę obecną,  jest jedynym jak dotąd odnalezionym prywatnym obiektem obronnym, znajdującym się na ziemiach zakonu. 
Pierwsze zabudowania  siedziby rycerskiej umiejscowionej na wyspie otoczonej mokradłami składały się z ceglanej wieży obronno - mieszkalnej oraz pozostałych drewnianych budynków. Założenie obronne pełniło swoje funkcje do przełomu XV/ XVI  stulecia. Prawdopodobnie przyczyną zniszczenia siedziby był pożar.
Na przełomie XV i XVI stulecia możemy wyodrębnić drugą fazę budowy (rozbudowy) założenia obronnego. Wtedy to teren wyspy został splantowany i przybrał obecny kształt. Został pobudowany nowy zamek składający się: z głównego domu zamkowego, posiadającego ogrzewanie hypocaustyczne, z dwóch czworobocznych wież, budynku bramnego i gospodarczego, muru obwodowego oraz dziedzińca niewielkich rozmiarów.

W latach 60 -tych XX stulecia były jeszcze widoczne pozostałości fundamentów zamku. Obecnie możemy jedynie odnaleźć porozrzucane kamienie i fragmenty cegieł. Po ostatnich badaniach archeologicznych rozpoczętych w roku 2003, odnaleziono dużą ilość artefaktów, m.in. kafli, ceramiki, narzędzi.

Gmina miała również pomysł, aby odnalezione relikty zamku wyeksponować i udostępnić turystom, tworząc w ten sposób rezerwat archeologiczny. Minęło kilkanaście i jak dotąd, niestety pomysłu nie wdrożono.

Dla koneserów zamkowych reliktów, chcących odwiedzić to miejsce przybliżę jak dojechać. 

Wjeżdżając do Narzymia od zachodu, jedziemy ulicą Wierzbowską, następnie na skrzyżowaniu (jeszcze przed sklepem spożywczym) skręcamy na południe, w prawą stronę, w ulicę Leśną. Jadąc nią, po po prawej stronie za murem ujrzymy na wzgórzu pałacyk (w głębi zabudowania po dawnym PGR). Gdy mur się skończy, zobaczymy mostek, z którego proponuję przejść na prawą stronę strugi. Idąc wałem wzdłuż rzeczki, po kilkudziesięciu metrach skręcamy w prawą stronę, kierując się na zadrzewioną kęmpę.  

Relikty założenia zamkowego znajdują się w odległości ok. 102 km.od Płocka 

Bibliografia:
* Janusz Bieszk  - "Zamki Państwa Krzyżackiego w Polsce". Wydawnictwo" Bellona SA". Warszawa 2010
   

ZŁOTORIA - Ruiny zamku królewskiego z XIV w. (woj.kuj. - pomorskie, pow. toruński)

Widok ruin od północnego wschodu

Dziś chciałbym podzielić się z Wami wrażeniami z wycieczki do wsi Złotoria, w której to znajdują się ruiny królewskiej warowni. Podobnie jak w przypadku moich innych wizyt w takich miejscach, za miesiąc najbardziej sprzyjający ze względu na dostępność, wybrałem połowę kwietnia (2018 r.) Ale tu się rozczarowałem, na szczęście pozytywnie. Ku mojemu zaskoczeniu cały teren wokół, jak i w środku zamku został całkowicie oczyszczony z bujnej roślinności. Prawdopodobnie jeszcze do połowy roku 2017 do ruin zamku trzeba było się przedzierać, a z drogi były prawie niewidoczne. Teraz bez ograniczeń możemy poruszać się po odsłoniętych pozostałościach zamkowych. Mimo tego, że ruiny nie powalają wyglądem, to według mnie jest to miejsce warte odwiedzenia ze względu na swoją historię, ciekawe położenie oraz jak dla mnie najważniejsze, brak rzeszy turystów. 

Obecnie z warowni zachowały się jedynie pozostałości czworobocznej wieży, fragment muru południowego oraz resztki muru obwodowego. Podobno są jeszcze nad brzegiem Wisły relikty murów podzamcza, ale widocznie je przeoczyłem.

Widok od północnego wschodu

Zamek w Złotorii powstał  prawdopodobnie w roku 1343 z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego, w miejscu wcześniej istniejącego tu grodu. Za usytuowaniem warowni w miejscu ujścia Drwęcy do Wisły, przemawiały względy strategiczne. Celem była ochrona granicy z Ziemią Chełmińską należącą do państwa krzyżackiego. Po śmierci króla Kazimierza, miały miejsce walki spadkowe o zamek, między księciem Kazimierzem IV Słupskim a księciem Władysławem Białym. W roku 1376 zamek opanowują wojska króla Ludwika Węgierskiego. Podczas oblężenia ginie sojusznik króla Ludwika - książę Kazimierz IV. Po zdobyciu warowni przez króla Ludwika, zamek oraz cała ziemia Dobrzyńska zostaje przekazana w lenno księciu Władysławowi Opolczykowi. Ten  niestety w roku 1391 oddaje całą Ziemię Dobrzyńską Krzyżakom.
Zamek powrócił do Polski w roku 1404 za sprawą zawartego w Raciążku pokoju. Niestety pięć lat później warownia została oblężona i zniszczona przez wojska krzyżackie pod dowództwem wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena. W roku 1411 zamek powrócił we władanie Polski na mocy przekazania właśnie w Złotorii dokumentów I pokoju toruńskiego. Niestety w tym czasie nie podjęto żadnych działań dotyczących całkowitej jego odbudowy. Po II pokoju toruńskim w 1466 roku obiekt zatracił swoje militarne znaczenie.  Zniszczona warownia opustoszała całkowicie na początku XVIII stulecia, a jej ruiny były rozbierane do XIX wieku.  

Widok ruin od wschodu

Zamek został pobudowany na planie prostokąta i składał się: z wieży obronno - mieszkalnej, domu mieszkalnego, budynków gospodarczych umiejscowionych w obrębie dziedzińca oraz budynku bramnego połączonego mostem z podzamczem. Ponadto warownię od strony wschodniej chroniła fosa.

Na pierwszym planie widoczne pozostałości wieży. Widok od południa.

Wnętrze wieży.

Poniżej prezentuję plan zamku wg B.Schmida (źródło: Leksykon zamków w Polsce)

1. Budynek bramny                 

2. Wieża                                     

3. Mury obwodowe                 

                         

                       

                           

Według mnie najlepszym miejscem na pozostawienie auta, jest zaparkowanie przy Parku Etnograficznym w Kaszczorku z ekspozycją architektury rybackiej, znajdującym się w południowo - wschodniej części miasta Torunia. 
 Od auta kierujemy się do mostku na Drwęcy, z którego patrząc w stronę Wisły ujrzymy już w oddali ruiny warowni. Schodząc z mostku, najlepiej kierować się wydeptaną ścieżką wzdłuż Drwęcy. 

Ruiny zamku oddalone są od Płocka o 106 km.

Park Etnograficzny w Kaszczorku

Zdjęcie ruin, wykonane z mostku na Drwęcy

SZREŃSK - Relikty zamku z XVI w. (woj.mazowieckie, pow.mławski)

Od dawna intrygował mnie temat pozostałości po zamku znajdujących się w Szreńsku, lecz nigdy nie miałem sposobności na jego odwiedzenie i eksplorację. Zwłaszcza, że patrząc na rekonstrukcję dawnego obiektu, mogę stwierdzić, że był on jednym z ciekawszych zamków na Mazowszu.

W końcu się udało i odwiedziłem Szreńsk na początku kwietnia 2019 roku. Zauważyłem, że pojawiły się pozytywne zmiany, będące chociażby wynikiem usunięcia roślinności utrudniającej dostęp i widoczność na terenie zamkowym, powstały alejki oraz poddano rewitalizacji zabytkowy park otaczający dawne założenie zamkowe. Przy głównych alejkach przybyło nowych drzewek oraz zostały zamontowane stylizowane lampy oświetlające ścieżki. 
Według mnie przydałaby się jeszcze tablica informacyjna o obiekcie z krótkim rysem historycznym oraz rekonstrukcją, która pobudziłaby naszą wyobraźnię, jak wyglądał zamek w czasach swej świetności.

Relikty Domu Głównego. Widok od wschodu.

Murowany zamek w Szreńsku powstał w latach 20- tych XVI stulecia na zlecenie wojewody płockiego Feliksa Szreńskiego herbu Dołęga, w miejscu wcześniej istniejącego tu drewniano - ziemnego grodu. W posiadaniu rodziny Szreńskich zamek jak i miasto pozostał do połowy XVI wieku. Następnie w roku 1554 nowym nabywcą zostaje biskup płocki Andrzej Noskowski. W kolejnych latach obiekt jeszcze kilkukrotnie zmieniał właścicieli. Największe zniszczenia warowni miały miejsce w XVII stuleciu podczas wojen szwedzkich. Około roku 1752 zostaje podjęta częściowa odbudowa zamku przez nowego posiadacza obiektu. Kilkanaście lat później zamek trafia w posiadanie konfederatów barskich, a następnie po II zaborze Polski Szreńsk wchodzi w skład Prus, co przyczyniło się niestety do rozebrania fortyfikacji zamkowych. Wtedy też został przekształcony zamkowy budynek południowy, na klasycystyczny pałac, który funkcjonował aż do pożaru w roku 1948. Obecnie z pałacu, który kryje w sobie pozostałości zamku ostały się tylko malownicze ruiny.

Poniżej zamieszczam rekonstrukcję zamku wg. H.Siudera, z uzupełnieniami J.Salma (źródło: Leksykon zamków w Polsce)

1. Dom zamkowy główny

2. Budynek zamkowy  

3. Wieża bramna
4. Baszty
5. Kaplica
6. Mur obwodowy
7. Dziedziniec

Poniższe zdjęcia ukazują ruiny pałacu, kryjącego w bryle do wysokości gzymsu pozostałości po dawnym domu zamkowym.

Widok od wschodu.

Widok od południa. Z lewej strony dobrze widoczna cegła zendrówka.

Widok z wnętrza ruin.

Założenie swoim kształtem przypominało owal i składało się: z dwóch budynków zamkowych, wieży bramnej, czterech cylindrycznych baszt, kaplicy oraz murów obwodowych. Główny dom zamkowy umiejscowiony był w kurtynie północnej, natomiast drugi budynek znajdował się naprzeciw, po stronie południowej. Wjazdu do zamku przez drewniany i zwodzony most, strzegła wysunięta przed lico murów wieża, mieszcząca się w kurtynie zachodniej. Natomiast po stronie wschodniej, na osi z przejazdem bramnym znajdowała się kaplica zamkowa. 

Poniższe dwa zdjęcia przedstawiają zachowane pozostałości po wieży bramnej.

Widok od zachodu

Do chwili obecnej z dawnych zabudowań folwarcznych przetrwały jeszcze widoczne ruiny spichlerza pochodzącego z XIX stulecia, wzniesionego tuż przy reliktach Domu Zamkowego oraz pozostałości wozowni, powstałej prawdopodobnie w latach 20- tych XX wieku.

Pozostałości wozowni

Relikty zamku znajdują się w odległości ok.73km od Płocka.

Bibliografia:
* Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm - "LEKSYKON ZAMKÓW W POLSCE". Wydawnictwo "ARKADY" Warszawa 2010
*Agnieszka i Robert Sypkowie -"Zamki i warownie ziemi mazowieckiej". Agencja Wydawnicza" EGROS" Warszawa 2009

SOLEC NAD WISŁĄ - Relikty Zamku Królewskiego (woj.mazowieckie, pow.lipski)

Udało się . . . W końcu pojechałem zobaczyć i sfotografować relikty najdalej wysuniętej na południe województwa mazowieckiego warowni znajdującej się w Solcu nad Wisłą. Niestety mój opis będzie dość skromny. Powodem jest niewielka ilość informacji o zamku, prawdopodobnie poprzez brak przeprowadzonych badań archeologiczno-architektonicznych na terenie założenia zamkowego. 

Zamek powstał w XIV wieku z fundacji Kazimierza Wielkiego. Z biegiem lat obiekt był poddawany przekształceniom oraz  modernizacjom do użycia broni palnej. W XVI stuleciu warownia staje się siedzibą starostów królewskich. Następna przebudowa nastąpiła w XVII wieku, a dokładnie w latach 1604 - 1627, przez kolejnego właściciela Krzysztofa księcia Zbaraskiego. Powstały wtedy też umocnienia bastionowe w trzech narożach zamku. Niestety kres warowni przyniosły w latach 1656 - 57 wojny ze Szwecją. Około roku 1780, kiedy starostą był Franciszek Ignacy Prebendowski, zamek został odbudowany. Niestety brak należytej dbałości o stan murów zamkowych doprowadził obiekt do powolnej jego degradacji. Następnie zamek kilkukrotnie zmieniał jeszcze właścicieli. W XIX wieku obiekt został całkowicie rozebrany.

Obecnie z dawnego zamku zachowały się jedynie pozostałości fundamentów oraz murów.

Widok ze Wzgórza Zamkowego na kościół farny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Aby dotrzeć do ruin zamkowych, możemy podjechać na 

Plac Bolesława Śmiałego i tu pozostawić auto. Następnie udać się w kierunku ogrodzonego placu zabaw, przed którym znajduje się tablica informująca, w którą stronę należy się udać, aby odnaleźć pozostałości warowni. Następnie będzie trzeba pokonać kilkadziesiąt schodków, aby zejść do ulicy Podzamcze.

Niewielkie pozostałości po dawnej warowni znajdują się w odległości ok.240 km od Płocka.