BARANÓW SANDOMIERSKI - Zamek renesansowy z XVI w.(woj.podkarpackie. pow.tarnobrzeski)

Zamek został wzniesiony pod koniec XVI wieku, dokładnie w 1583 roku z inicjatywy starosty Rafała Leszczyńskiego w miejscu średniowiecznego, obronnego dworu rycerskiego. Do formy renesansowej doprowadził obiekt kolejny z rodu Andrzej Leszczyński w latach 1591- 1603. Około roku 1620 wokół zamku powstały nowoczesne fortyfikacje bastionowe, będące wówczas jednymi z największych w Polsce. Z okresu Leszczyńskich pochodzą również bogate sztukaterie, będące ozdobą baszty północno - wschodniej. Po Leszczyńskich zaś, zamkiem władali Wiśniowieccy, a następnie Lubomirscy. Józef Karol Lubomirski wzbogacił budowlę o elementy barokowe a prace powierzono Tylmanowi z Gameren. Pod koniec XVIII wieku obiekt przeszedł w ręce Krasickich, którzy odnowili go i utworzyli bogatą bibliotekę, zniszczoną wraz z całym budynkiem podczas pożaru w roku 1849. Również zlikwidowali fortyfikacje bastionowe, splantowano przedzamcze i włączono je w obręb parku. Po raz wtóry ogień wybuchł na zamku w roku 1898 i choć Dolańscy, ówcześni właściciele Baranowa, odbudowali obiekt, nie przetrwał on jednak II wojny światowej i okupacji sowieckiej. Odbudowy zamku po wojnie podjęło się Ministerstwo Przemysłu Chemicznego. 

Od roku 1997 Zespołem Zamkowo - Parkowym zarządza Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie.

Widok zamku od południowego - wschodu.

Baranowska warownia powstała z cegły, z dodatkiem kamienia, czerwonego piaskowca i wapienia pińczowskiego do detali architektonicznych i elementów dekoracyjnych. Jest budowlą trzykondygnacyjną, wraz z piwnicami, założoną na planie prostokąta.Baszty wzbogacono hełmami, zaś całą elewację południową zwieńczono attyką, przechodzącą po bokach w dekoracyjne szczyty osłaniające dachy traktów wschodniego i zachodniego. Jedynie w elewacji zachodniej, założone między narożnymi basztami arkady, dźwigają pomieszczenia galerii obrazów, pochodzą z końca XVII wieku i wiążą się z przebudową zrealizowaną w oparciu o projekty Tylmana z Gameren.

Baszta północno - wschodnia oraz fontanna.

Naroża zdobią cztery okrągłe baszty, a środek elewacji frontowej akcentuje wysunięta prostokątna         wieża, mieszcząca w przyziemiu główną bramę wejściową.        

                                                      

Główny portal na elewacji frontowej.

Brama poprzez portal kamienny wprowadza nas, po kilkunastu stopniach na dziedziniec, którego poziom jest około 3 metry wyższy od poziomu otaczającego zamek terenu. 

Wewnętrzny, czworoboczny dziedziniec otoczony jest z trzech stron, z wyjątkiem północnej, dwukondygnacyjnymi arkadowymi krużgankami a w części południowej dwubiegową klatką schodową.

Korytarzyk prowadzący na dziedziniec.

Arkadowy dziedziniec zamku.

Kolumny krużganków parteru o jońskich kapitelach wsparte są na cokołach dekorowanych maszkaronami i dźwigają półkoliste łuki arkad.

                                                           

Klatka schodowa i krużganki piętra zabezpieczone są balustradą a pola między łukami arkad ozdobione są rozetami. Krzyżowe sklepienia i frontowe ściany krużganków zdobione są polichromią o motywach heraldycznych i geometrycznych, odsłoniętą i uczytelnioną w trakcie prowadzonych po połowie XX wieku prac konserwatorskich.

Fragment krużganków.

Wejścia z krużganków piętra ujęto manierystycznymi, bogato zdobionymi obramieniami. Na części z nich, w nadprożach, umieszczono tarcze z herbami Wieniawa i litery A.D.L.P.B., wskazujące na Andrzeja z Leszna, od roku 1591 wojewodę brzesko - kujawskiego jako ich fundatora. Natomiast z dwóch stron tarczy przychylają się z kartuszowych zwojów pięknie i charakterystycznie modelowane smoki.

Krużganki parteru skrzydła południowego.

Krużganki I piętra skrzydła południowego.

Fragment polichromii na sklepieniu krużganka.

Poniższy dzwon stoi tuż przy bramie wejściowej do zamku i przykuwa wzrok swoimi detalami wykonania.

W ramach zwiedzania zamku umożliwione jest poznanie arkadowego dziedzińca zamku, historycznych wnętrz I piętra, secesyjnej kaplicy zamkowej oraz wystaw poświęconych historii zamku.

Baranów Sandomierski leży na skrzyżowaniu dróg 872 i 975 a sam zamek znajduje się przy ul: Zamkowej 20. 

Jako ciekawostkę dodam, że zamek wykorzystano w serialu Czarne Chmury oraz w filmach Barbara Radziwiłłówna oraz Klejnot Wolnego Sumienia.