PŁOCK - Pozostałości Zamku Książąt Mazowieckich z XIV w.(woj. mazowieckie)

Panorama Wzgórza Tumskiego od strony Wisły, z Zamkiem Książąt Mazowieckich i Katedrą

Pozostałości Zamku Książęcego z Wieżą Szlachecką i Zegarową wraz z Bazyliką Katedralną tworzą zabytkowy kompleks usytuowany na stromej wiślanej skarpie (ok.50 m.), który stanowi najbardziej charakterystyczny element pejzażu mojego miasta. 

Zalążkiem Płocka był wzniesiony w X wieku na miejscu ośrodka kultu pogańskiego gród warowny z podgrodziem. Gród otoczony wałem ziemnym był głównym ośrodkiem władzy na Mazowszu w czasach pierwszych Piastów. Po utworzeniu nowej diecezji w 1075 roku stał się również siedzibą biskupstwa. Okres świetności miasta przypada na czasy panowania Władysława Hermana i jego syna Bolesława III Krzywoustego, kiedy pełnił funkcję stolicy Polski. Wtedy to właśnie powstały pierwsze kamienne budowle - katedra i rezydencja władcy. Pierwszy okres "złotego wieku" zakończył się ostatecznie w początkach XIII wieku gdy nasiliły się najazdy Prusów, Jadźwinów i Litwinów. W ciągu tego stulecia gród był pięciokrotnie zdobyty i spalony. Pod koniec XIII w. książę Bolesław II rozpoczął wznoszenie murów obronnych w miejsce wałów, co wkrótce trzykrotnie uchroniło zamek przed wojskami Łokietka, Czechów i Krzyżaków.

Po bezpotomnej śmierci księcia Bolesława III w 1351 roku Płock przeszedł na 20 lat pod władanie króla Kazimierza Wielkiego. W tym czasie miasto zostało otoczone murami obronnymi, a całe wzgórze zamkowe wzmocnione drugim pierścieniem potężnych murów z basztami i wyniosłą wieżą bramną (Wieża Szlachecka). Ostatecznie księstwo zostało włączone do Korony przez Jana Olbrachta w 1495 roku po śmierci Janusza II, ostatniego księcia płockiego. Zamek utracił wiele z dawnego splendoru siedziby książęcej, pozostawał pod zarządem starostów królewskich do czasu rozbiorów. Na jego terenie oprócz reprezentacyjnych budowli znajdowały się liczne drewniane zabudowania gospodarcze oraz niewielkie domy dla urzędników i niższego duchowieństwa katedralnego. Pod koniec XIII wieku gród został przekształcony w zamek, z rezydencją książąt i murami obronnymi wzniesionymi z cegły. Po śmierci Bolesława Krzywoustego do końca XV wieku pozostawał siedzibą książąt mazowieckich. W 1532 roku w wyniku obsunięcia się skarpy wiślanej, zamek uległ częściowemu zniszczeniu, po przebudowie rezydencję władców przeniesiono na południowy skraj założenia, a opuszczoną część w roku 1538  otrzymało opactwo benedyktynów. 

Opactwo pobenedyktyńskie. Widok od południa.

Zamek. Opactwo pobenedyktyńskie. Widoczne wejście do Muzeum Diecezjalnego.

Opactwo benedyktyńskie powstało w Płocku przed 1172 rokiem. W  XVI wieku benedyktyni pobudowali między zamkowymi wieżami gotycki kościół św. Wojciecha oraz klasztor. W 1781 roku zakonników przeniesiono do Pułtuska, a opactwo przebudowano i przeznaczono na seminarium duchowne. W 1866 roku budynki skonfiskowały władze carskie. Następnie obiekt pełnił funkcje szkolne, mieszkalne oraz muzealne. 
Reliktami płockiego zamku są wieże - Szlachecka i Zegarowa oraz zachodnia ściana opactwa. 
Wieża Zegarowa (XIV w.) to dawna baszta podwyższona i przebudowana około 1492 roku na dzwonnicę katedralną. W końcu XVII wieku została przykryta barokowym hełmem. Widoczne w dolnej partii ścian ciosy kamienne  to pozostałości rezydencji książęcej, na których została wzniesiona. 

Wieża Zegarowa od strony północnego - zachodu.

Mury zamkowe przy Wieży Zegarowej mają wysokość około 17 m. i są najwyższymi, zachowanymi murami obronnymi w Polsce, co może dawać wyobrażenie o potędze i znaczeniu płockich fortyfikacji. 

Wieża Zegarowa. Widok od wschodu.

Wieża Zegarowa. Widok od strony dziedzińca.

Wieża Szlachecka, która wzniesiona została około roku 1353, początkowo nazywana była Wysoką. Nazwa jej pochodzi stąd, że więziono w niej w przeszłości osoby pochodzenia szlacheckiego. W następnym stuleciu utworzono wygodniejszy wjazd do zamku przez nową podwójną bramę w murach obok wieży. W roku 1796 została obniżona przez władze pruskie. Przy niej, poprzez zwodzony most i bramy w podwójnym pierścieniu murów opasujących wzgórze, znajdował się wjazd na zamek.

     

Wieża Szlachecka.

Wieża Szlachecka.

                                                        

Wejście z murów obronnych do Wieży Szlacheckiej.

Dwa poniższe zdjęcia przedstawiają wnętrze Wieży Szlacheckiej

W latach 60-tych XX w., po gruntownym remoncie i adaptacji budynków dawnego opactwa benedyktynów zostało tu przeniesione Muzeum Mazowieckie, udostępnione mieszkańcom w 1973 roku. 
W 2005 roku muzeum uzyskało nową siedzibę w kamienicy secesyjnej przy ul. Tumskiej 8.
Po kolejnym remoncie w latach 2006 - 2008 nową powierzchnię ekspozycyjną otrzymało Muzeum Diecezjalne.

Wieża Szlachecka od strony bulwaru wiślanego

W budynku dawnego opactwa benedyktyńskiego mieści się obecnie skarbiec diecezjalny, w którym zgromadzono bezcenne zabytki sztuki sakralnej m.in. Hermę św. Zygmunta (dar Kazimierza Wielkiego z 1370 r.) - patrona Płocka, kielich z pateną, ufundowany przez Konrada Mazowieckiego oraz liczne monstrancje. Na uwagę zasługuje również ekspozycja "Chrystus w sztuce" prezentująca imponujące zbiory malarstwa i rzeźby sakralnej, także gotyckiej. 

Płock leży ok.110 km. na północny zachód od Warszawy. Zamek znajduje się przy ul: Tumskiej 2. Możliwość oglądania jest jedynie z zewnątrz, natomiast wstęp do Muzeum Diecezjalnego jest płatny.