WYSZOGRÓD - Relikty Zamku Książąt Mazowieckich z XIV w. (woj.mazowieckie, pow.płocki)

Wzgórze Zamkowe z zachowanymi reliktami zamku.

Korzystając z kwietniowej, słonecznej pogody, postanowiłem wybrać się z synkiem na spontaniczną wycieczkę do Wyszogrodu, aby zwiedzić Wzgórze Zamkowe oraz Muzeum Wisły. Moja ciekawość była tym większa, gdyż wiedziałem o przeprowadzonych kilka lat temu badaniach archeologicznych na Górze Zamkowej i chciałem osobiście przekonać się jak obecnie wygląda to miejsce. Wiedziałem jedynie, że na szczycie wzgórza znajdują się również dwa niemieckie bunkry typu "Tobruk" z czasów II wojny światowej.

Góra Zamkowa. Widok od strony wschodniej.

W roku 2014 i 2015 , jak wspomniałem powyżej, na Górze Zamkowej zostały przeprowadzone badania archeologiczne, podczas których zostały odkryte fundamenty północnej kurtyny warowni, pozostałości murów oraz bruku. Niestety po zakończeniu badań wszystko zostało zasypane. . . prawie wszystko. Zostało utworzone plenerowe "Eko - muzeum", które umiejscowiono po stronie wschodniej niemieckiego bunkra, w którym wyeksponowany został fragment bruku zamkowego.

Przed wejściem do bunkra widoczny bruk zamkowy.

Zamek w Wyszogrodzie powstał w miejscu wcześniejszego drewniano - ziemnego grodu, zbudowanego przez księcia Konrada Mazowieckiego. Murowany natomiast zamek został wzniesiony pod koniec XIV stulecia prawdopodobnie przez księcia Janusza Starszego. W roku 1526, kiedy ziemia wyszogrodzka została włączona do Królestwa Polskiego, obiekt stał się siedzibą starosty. Niestety kres warowni nadszedł dość szybko, bo już w I połowie XVII wieku. Przyczynił się do tego zły stan murów zamkowych, brak ich zabezpieczenia oraz skutki wojen. Ostatecznie zamek został rozebrany w roku 1798.

Poniższe zdjęcie przedstawia makietę zamku, która znajduje się w Muzeum Wisły.

Zamek zbudowany został z cegły w wątku gotyckim, na podmurówce z kamieni eratycznych. Obiekt składał się książęcego domu zamkowego po stronie wschodniej, wieży głównej umiejscowionej w narożniku skrzydła zachodniego, trójkondygnacyjnej wieży bramnej, do której wiódł most na filarach, oraz innych budynków pomocniczych o konstrukcji drewnianej, o charakterze gospodarczym. W XVI stuleciu został wzniesiony drugi dom zamkowy, prawdopodobnie dwukondygnacyjny, pełniący funkcje reprezentacyjno - mieszkalne oraz

 gospodarczo - magazynowe.  

Po "zdobyciu" Wzgórza Zamkowego udaliśmy się na ulicę Rynek, przy której znajduje się siedziba Muzeum Wisły. Muzeum prezentuje kilka ekspozycji stałych, miedzy innymi historię oraz makietę najdłuższego w Europie drewnianego mostu przez Wisłę. Nie ukrywam, mnie jednak najbardziej interesowała wystawa przedstawiająca zabytki dotyczące Wzgórza Zamkowego.

Budynek Muzeum Wisły w Wyszogrodzie.

Na zdjęciu widoczne cegły z XV w. oraz fragmenty kafli z XVI i XVII w. pochodzących z Wyszogrodzkiego zamku.

Cegły pochodzące z murów zamku.

Poniższa tablica informacyjna mieści się na ulicy Wiślanej, u podnóża Góry Zamkowej. Tuż za nią znajdują się schody prowadzące na wzgórze o wysokości ok.15 metrów. Problemów z zaparkowaniem auta nie będzie, gdyż po przeciwnej stronie chodnika są liczne miejsca parkingowe.

Wzgórze Zamkowe w Wyszogrodzie oddalone jest od centrum Płocka o 40 km.

SIERPC - Relikty zamku z XVI w. (woj.mazowieckie, pow.sierpecki)

Aby obecnie odnaleźć miejsce po wykopaliskach archeologicznych, podczas których odnaleziono pozostałości zamku, należy udać się w pobliże kościoła farnego św.Wita, Modesta i Krescencji na ulicy Benedyktyńskiej i przejść przez znajdujący się tuż obok mostek nad rzeczką Sierpienicą. Zaraz za mostkiem, ujrzymy dom, który to prawdopodobnie znajduje się w miejscu istnienia dawnej siedziby rycerskiej. 

Za rzeką widoczne miejsce lokalizacji zamku. Widok od ulicy Benedyktyńskiej.

Kiedy od lipca 2015 roku ruszyły badania archeologiczno - architektoniczne, udało się odsłonić mury obwodowe, odnaleźć posadzkę wskazująca na istnienie pieca hypokaustycznego, bruk zamkowy oraz kilka tysięcy drobnych przedmiotów m.in. naczynia ceramiczne, skóry. 

Mi niestety nie udało się zobaczyć i sfotografować reliktów zamkowych w trakcie pierwszych wykopalisk archeologicznych, gdyż zbyt późno się o nich dowiedziałem. Dopiero po czterech latach, w sierpniu w 2019 roku zdążyłem wykonać kilka fotek przed zasypaniem kolejnych i zapewne ostatnich już stanowisk archeologicznych.

Od początku XV wieku do połowy XVI stulecia Sierpc był własnością rodu, którego korzenie wywodzą się z Gulczewa. Po śmierci Andrzeja z Gulczewa herbu Prawdzic, podkomorzego płockiego, cały rozległy majątek w postaci dóbr na ziemiach: mazowieckiej, dobrzyńskiej oraz gostynińskiej, przeszedł na własność jego dwóch synów - Feliksa i Prokopa (trzeci syn Jan prawdopodobnie zmarł przedwcześnie). Bracia na główną siedzibę obrali sobie Sierpc, przyjmując nazwisko Sieprski. Okazało się również, że obaj bracia pobudowali swoje siedziby rycerskie, co oznacza, że przybyły Nam na Mazowszu dwa zapomniane zamki. Teraz w skrócie przedstawię pierwszy z nich, natomiast drugi obiekt spróbuje opisać w oddzielnym poście. 
Omawiany przeze mnie obiekt wzniesiony został przez kasztelana sierpeckiego Prokopa Sieprskiego, na początku XVI stulecia, w miejscu wcześniejszego drewnianego dworu obronnego. W drugiej połowie XVI wieku, całe złożenie zostało rozbudowane i przekształcone w rezydeancję przez rodzinę Potulickich herbu Grzymała. Niestety kres warowni przyniosły zniszczenia podczas potopu szwedzkiego, które przyczyniły się do całkowitej rozbiórki obiektu.  

Widoczne miejsce po przeprowadzonych wykopaliskach.

Na chwilę obecną nie podejmuję się opisu wyglądu zamku, tylko zaczekam na ostateczne podsumowanie przeprowadzonych prac archeologiczno - architektonicznych.

Jest również nadzieja, że w przyszłości niewielka część pozostałości zamku zostanie wyeksponowana.

Ukryte w ziemi relikty po dawnym zamku znajdują się na ulicy Farnej 15. 

Od Płocka oddalone są o 40 km.

GRÓDEK - Relikty Zamku Krzyżackiego Prokuratorskiego (woj.kuj.- pomorskie, pow. świecki, gm.Drzycim)

Wzgórze zamkowe z widocznymi reliktami zamku głównego. Widok od północnego zachodu.

Planując kolejną wycieczkę po ruinach zamkowych, postanowiłem odwiedzić mało znaną miejscowość, jaką jest Gródek. Przeglądając w źródłach książkowych i internecie informacje dotyczące tego miejsca miałem pewien niedosyt, ze względu na ich skromną ilość, jak również praktycznie brak zdjęć tego obiektu. Tym bardziej moja ciekawość była rozbudzona. Nawet nie przypuszczałem, że przyjeżdżając zostanę pozytywnie zaskoczony.

Murowany zamek w Gródku wzniesiony został w latach 1308 - 1360, w miejscu istniejącego już wcześniej grodu pomorskiego. Miejsce budowy zamku wybrano bardzo dogodnie. Obiekt usytuowany został na wysokim, kilkunastometrowym wzniesieniu, na prawym brzegu rzeki Wdy. Był obiektem nieregularnym, dostosowanym zabudową do kształtu wzniesienia. Był założeniem dwuczłonowym, składającym się z zamku głównego i podzamcza. Zamek Główny posiadał  trzy kilkukondygnacyjne skrzydła: północne (podpiwniczone), południowe oraz wschodnie, w którym umiejscowiona była prawdopodobnie kaplica zamkowa. Natomiast w kurtynie zachodniej mieściła się kilkukondygnacyjna wieża bramna, wysunięta przed lico murów. Wjazd do zamku z przedzamcza poprzedzał most zwodzony znajdujący się nad szeroką suchą fosą. Przedzamcze otoczone było murem obronnym i znajdowało się na zachód od obiektu. Dodatkowo przy warowni funkcjonował folwark.
Zamek został zniszczony podczas wojny trzynastoletniej, a jego rozbiórka nastąpiła w XVII stuleciu.

Pozostałości zamku głównego z widocznymi reliktami wieży bramnej. Widok od zachodu.

Poniżej prezentuję plan zamku w średniowieczu (źródło: Leksykon Zamków w Polsce)

1. Wieża bramna
2. Skrzydło południowe
3. Skrzydło północne
4. Skrzydło wschodnie
5. Dziedziniec

Jeszcze kilka lat temu pozostałości po zamku były mało czytelnymi reliktami. Na szczęście od dwóch lat ruiny zamku posiadają nowego właściciela, który oczyścił i uporządkował teren z zarośli, eksponując w ten sposób zachowane fragmenty dawnej warowni. Miałem również okazję spotkać się z ów właścicielem, który okazał się być wielkim miłośnikiem zabytków, a co najważniejsze przyjaznym osobom odwiedzającym to miejsce. 

Miejsce, w którym znajdował się dziedziniec zamkowy. Widok od strony wschodniej.

Pozostałości zabudowań skrzydła północnego.

Relikty skrzydła południowego.

Trzy poniższe zdjęcia przedstawiają pozostałości murów przedzamcza.

Obecnie z zamku najlepiej zachowanymi pozostałościami są fragmenty skrzydła północnego oraz zachodniego z zachowanymi reliktami wieży bramnej. Oprócz tego widoczne są zarysy skrzydeł południowego i wschodniego, fragmenty murów przedzamcza oraz zachowana sucha fosa.

Na zdjęciu widoczna sucha fosa, oddzielająca zamek od przedzamcza. Widok od północy.

W promieniu 40 kilometrów od Gródka, możemy zobaczyć również ruiny kilku zamków krzyżackich: w Świeciu, Grudziądzu, Nowem oraz Nowym Jasińcu.

Pozostałości zamku oddalone są od Płocka o ok. 205 km.

Bibliografia:
* Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm - "LEKSYKON ZAMKÓW W POLSCE". Wydawnictwo "ARKADY" Warszawa 2010
*Janusz Bieszk - "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE". Wydawnictwo "BELLONA" Warszawa 2010

OPORÓW - Zamek rycerski z XV w.(woj.łódzkie, pow.kutnowski)

Widok od zachodu.

Pomimo tego, że zamek w Oporowie odwiedziłem już kilkukrotnie, zawsze chętnie ponownie do niego wracam. Jest bardzo wdzięcznym obiektem do fotografowania. Należy do jednych z nielicznych obiektów w kraju, który zachował się w tak bardzo dobrym i nie zmienionym stanie. Położony jest w obszernym, zadbanym parku na uboczu od głównych dróg, czyli w miejscu idealnym na spacery i oczywiście zdjęcia.

Oporów wzmiankowany był już w źródłach historycznych od XIV wieku i był siedzibą rodu Oporowskich herbu Sulima. W miejscu wcześniejszej istniejącej tu drewnianej fortalicji Mikołaj Oporowski zaczął budować rezydencję rodową w postaci zamku. Kontynuację budowy przeprowadził jego syn Władysław Oporowski, późniejszy arcybiskup i prymas Polski. Po śmierci Władysława spadkobiercą majątku został jeden z jego braci Piotr Oporowski a następnie jego trzej synowie. Na początku XVII wieku dziedzictwo przejęła rodzina Tarnowskich herbu Rola, natomiast w XVIII wieku dobra wraz z zamkiem należały do Sołłohubów. W XIX wieku Oporów był kilkukrotnie sprzedawany, należał do rodzin Korzeniowskich, Pociejów, Oborskich, Orsettich, a od 1932 roku należał do rodziny Karskich.

Widok od północnego zachodu.

Widok od wschodu.

Baszta pełniąca rolę kaplicy.

Zamek to mała późnogotycka rezydencja obronna wzniesiona około 1440 roku, usytuowana na wyspie otoczonej fosą. Zabudowa skupiona wokół czworobocznego dziedzińca składa się z domu mieszkalnego, wieży, baszty z kaplicą, połączonych murem obronnym.

Zamek jesienią

Remonty wykonane w XVII, XVIII i XIX wieku spowodowały tylko niewielkie przeróbki. Pozostały po nich renesansowe stropy, barokowe otwory okienne na piętrze, przebudowana w XVIII i XIX wieku część bramna i klasycystyczne sztukaterie.

Zameczek porą zimową 

Widok od południowego zachodu.

 Z około 1840 roku pochodzi budynek tzw. "Kredens" na dziedzińcu oraz neogotycki portal bramy wjazdowej i taras przed mostem. Zamek otacza również krajobrazowy park założony w I połowie XIX wieku. Gruntowne prace konserwatorskie wykonane w latach 1962 - 1965 usunęły część przebudowy z XIX wieku, przywróciły pierwotną sylwetkę dachów i ganek komunikacyjny domu mieszkalnego. Spod 

tynków odsłonięto gotyckie portale i okna oraz renesansowe, polichromowane stropy z XVII w.

Baszta. Widok od dziedzińca.

Dziedziniec. Widoczne wnęki strzelnicze oraz krenelaż.

Dziedziniec

Od roku 1949 do dnia dzisiejszego w zamku mieści się muzeum (otwarte codziennie) z ekspozycją wnętrz dworskich. Tworzą ją dzieła sztuki i wyroby rzemiosła artystycznego prezentujące kulturę szlachecką. 

Poniższe zdjęcia przedstawiają pomieszczenia i ich pierwotne funkcje.

Sala Rycerska - sala w wieży.

Zbrojownia - sala w wieży.

Zbrojownia. Zbroja rycerska, wiek XVI.

Skarbczyk. Widoczne sklepienie krzyżowo - żebrowe.

Sypialnia

Salon Empire.

Widok od północnego zachodu.

Obiekt znajduje się przy drodze z Kutna do Żychlina. Od Płocka oddalony jest o 40km. 

WENECJA - Ruiny zamku z XIV w. (woj. kuj. - pomorskie, pow. żniński)

Widok ruin od południa.

  Od dawna intrygowała mnie siedziba właściciela jednej z największych fortun średniowiecznej Wielkopolski na tzw. Szlaku Piastowskim. Mowa tu o pozostałościach zamku w Wenecji na Pałukach. Udało mi się ją odwiedzić dopiero w roku 2017. 
Zamek wzniesiony został pod koniec XIV stulecia, z inicjatywy właściciela ówczesnej miejscowości, kasztelana nakielskiego, późniejszego sędziego kaliskiego - Mikołaja Nałęcza z Chomiąży zwanego Diabłem Weneckim. Taki przydomek przylgnął do właściciela z powodu swojej bezwzględności wobec politycznych przeciwników. 
Początek kolejnego wieku przyniósł zmianę właściciela obiektu, którym został Mikołaj Pomian z Warzymowa.
W roku 1420 Mikołaj Pomian sprzedaje zamek arcybiskupowi gnieźnieńskiemu Mikołajowi Trąbie. Od tego momentu, obiekt staje się główną siedzibą arcybiskupów. Niestety u schyłku XV stulecia warownia zaczęła tracić na znaczeniu i w latach 1479-1480 została po części rozebrana a materiał z rozbiórki posłużył do budowy nowej rezydencji arcybiskupów znajdującej się w Żninie. W XIX wieku pozostałości ruin zostały po części wysadzone w powietrze. Pod koniec lat 60 -tych ubiegłego wieku, na terenie zamku przeprowadzono prace archeologiczne, a następnie zabezpieczono je jako trwałą ruinę, którą pozostają do chwili obecnej.

Poniższe trzy zdjęcia przedstawiają skrzydło południowe.

Poniżej zamieszczam rekonstrukcję zamku (źródło: Leksykon Zamków w Polsce)

1. Dom Główny

2. Wieża

3. Przedbramie

4. Dziedziniec

5. Mur obwodowy z bastejami

Zdjęcia poniżej przedstawiają dziedziniec zamkowy oraz zarysy zabudowań mieszkalnych.

Dziedziniec. Widok od północy.

Widoczne miejsce Domu Zamkowego. Widok od południa.

Widoczne skrzydło północne. Widok od wschodu.

Zamek usytuowany został na niewielkim wzniesieniu miedzy trzema jeziorami: Biskupińskim, Weneckim oraz Skrzynka. Obiekt powstał na planie kwadratu o długości boku 33,5 metrów, otoczony murem obwodowym wzmocnionym przyporami. Wjazd do warowni znajdował się od strony południowej i wiódł przez most zwodzony i wysunięte przed lico murów przedbramie. Główny dom zamkowy został umiejscowiony wzdłuż całej kurtyny zachodniej. W narożniku północno -wschodnim znajdowała się czworoboczna, kilkukondygnacyjna wieża. Po przejęciu warowni przez arcybiskupów gnieźnieńskich po roku 1420, warownia została poddana rozbudowie. W kurtynie północnej zostają wzniesione nowe budynki, zostaje wzmocnione przedbramie a całe założenie zamkowe otoczone zostaje murem obwodowym z umieszczonymi w narożach cylindrycznymi bastejami.

Na pierwszym planie widoczna kurtyna wschodnia zamku. Widok od północnego wschodu.

Skrzydło północne. Widok od północnego wschodu.

Widok od południowego zachodu.

Widok od południowego wschodu.

Na zdjęciu poniżej widoczne pozostałości wieży.

Tuż obok ruin zamku znajduje się również Muzeum Kolei Wąskotorowej, czyli coś dla miłośników historii techniki. Muzeum powstało w 1972 roku i prezentuje kilkadziesiąt pojazdów szynowych, w tym  17 zabytkowych parowozów oraz ekspozycję sprzętu i umundurowania kolejarskiego.

Ruiny zamku znajdują się w odległości ok. 8 km na południe od Żnina. Od centrum Płocka oddalone są o około 162 km.

Bibliografia:
* Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm - "LEKSYKON ZAMKÓW W POLSCE". Wydawnictwo "ARKADY" Warszawa 2010

* "NAJCIEKAWSZE MIEJSCA W POLSCE. MIEJSCA NIESAMOWITE". Wydawnictwo BELLONA S.A. WARSZAWA 2008 -2015