PŁOCK - Fortyfikacje miejskie

Pierwsze murowane obwarowania miejskie na ziemiach polskich, zaczęły powstawać w drugiej połowie XIII wieku. Zastąpiły one wcześniejszy system obwarowań drewniano - ziemnych. Największy rozwój budowli warownych nastąpił za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Z jego inicjatywy zostało zbudowanych ponad pięćdziesiąt nowych zamków oraz ufortyfikowano dwadzieścia trzy miasta. Mury obronne na terenie państwa polskiego były budowane aż do XVII stulecia. Prawie 80% miast mających fortyfikacje miejskie posiadało również zamki znajdujące się w pobliżu, lub powiązane z murami miejskimi.  

Pierwszym postem w tematyce fortyfikacji miejskich, są obwarowania mojego rodzimego miasta Płocka. Na Mazowszu, jedynie trzy miasta posiadały ówcześnie mury miejskie: Warszawa, Pułtusk oraz Płock. Miasto zostało otoczone murem obronnym na podstawie umowy z roku 1353, sporządzonej miedzy królem Kazimierzem Wielkim a miastem. Dokument ten przetrwał i jako jedyny taki w kraju, zawiera m.in. podział kosztów oraz szczegółowe dane techniczne inwestycji. Budowa fortyfikacji trwała 16 lat, a obwarowania liczyły ostatecznie ponad 1700 metrów długości. Mur został wykonany z kamieni oraz cegły posiadając 9 metrów wysokości i prawie 2 metry grubości. W linii murów obronnych umiejscowionych zostało 19 baszt, oddalonych od siebie o około 35 metrów oraz trzy bramy wjazdowe. Ponadto od strony zachodniej oraz północnego - wschodu do obwarowań miejskich przylegała fosa. Niestety na przełomie XVIII i XIX stulecia mury miejskie zaczęto rozbierać.

Poniżej przedstawiam plan miasta Goppnera z 1793r.

1. Brama Dobrzyńska

2. Zachowany fragment baszty (ul. Zduńska)

3. Zachowany fragment muru

4. Brama Bielska

5. Brama Grodzka

6. "Dom pod Trąbami" z zarysem muru miejskiego.

7. Zamek

Najbardziej charakterystycznym i widocznym elementem fortyfikacji miejskich, w Płocku jest zachowany fragment muru, znajdujący się przy dawnej Bramie Bielskiej. Widoczny na zdjęciu odcinek muru ma długość ok.15 metrów, wysokości ok 5m oraz grubość ok.80cm. Fragment, który zachował lico od strony zewnętrznej, został wzniesiony z cegły układanej w wątku polskim. Niestety pierwotna grubość muru nie jest możliwa od odczytania. W latach 2008 - 2009 pozostałości zostały ponownie poddane pracom zabezpieczającym i konserwacyjnym.

Zachowany fragment muru miejskiego. Widok od strony południowo - zachodniej.

Fot. M.Widawski. Fragment muru po pracach zabezpieczających. Rok 1971.

Kolejnym zachowanym elementem średniowiecznych fortyfikacji Płocka jest częściowo zachowana dawna baszta obronna, znajdująca się na ulicy Zduńskiej 13 a. Jak możemy zauważyć, dolna część obiektu jest nieotynkowana, co świadczy o XIV wiecznym rodowodzie baszty. Usytuowana była zaledwie kilkadziesiąt metrów od nieistniejącej obecnie bramy wjazdowej do miasta, Bramy Dobrzyńskiej. W XVIII stuleciu baszta została poddana przebudowie na obiekt mieszkalny. Od końca XIX wieku, do II wojny światowej w budynku znajdował się żydowski przytułek dla starców i kalek, ufundowany przez rodzinę Flatau. Obecnie w budynku mieści się Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków.

Dawna baszta. Widok od strony zachodniej.

Widoczne pozostałości murów przy baszcie.

Fot. M.Widawski. Baszta po pracach konserwatorskich. Rok 1971.

Ostatnim zachowanym fragmentem obwarowań miejskich jest niewielki zarys muru obronnego przylegającego do dawnej kanonii z XIV wieku, noszącej nazwę Domu Pod Trąbami.

Widok od strony południowego - zachodu.

Widoczny zarys murów. Widok od południa.

Widok z ulicy Mostowej.

Bibliografia:

* Zamki i warownie ziemi mazowieckiej. Agnieszka i Robert Sypkowie. Agencja Wydawnicza EGROS. Warszawa 2009

* Miejskie Mury Obronne. Jarosław Widawski. Wydawnictwo MON                                                          

*  Przewodnik po Płocku. Płocki Instytut Wydawniczy 2011